Introductie

Levodopa werkt hetzelfde als dopamine, een stof die van nature in de hersenen voorkomt. Benserazide remt de afbraak van levodopa, zodat dit medicijn sterker en langer werkt.

Artsen schrijven het voor bij de ziekte van Parkinson en bij rusteloze benen ('restless legs').

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

Werking

Ziekte van Parkinson

Bij de ziekte van Parkinson kunnen de hersenen niet meer de juiste berichten versturen, bijvoorbeeld naar de spieren. Dit komt onder andere door een tekort aan dopamine in de hersenen.

Dopamine is een boodschapperstof in de hersenen ('neurotransmitter') waardoor zenuwen in de hersenen met elkaar kunnen communiceren.

Verschijnselen
Er ontstaan bewegingsproblemen, zoals spierstijfheid, moeite met slikken, beven, loop- en spraakstoornissen. De verschijnselen van de ziekte van Parkinson worden in de loop van de jaren steeds sterker.

Behandeling
De ziekte van Parkinson is niet te genezen. Medicijnen kunnen wel een deel van de verschijnselen verminderen.

Het moment waarop u met de medicijnen start, hangt af van uw lichamelijke klachten en van uw persoonlijke omstandigheden. De arts past een stappenplan toe, waarin verschillende behandelingen elkaar opvolgen. Elk medicijn heeft namelijk maar gedurende een bepaalde periode voldoende effect. Als het effect afneemt, krijgt u een andere dosering of medicijn.
 

Werking
Een van de medicijnen in dit stappenplan is levodopa. Het lichaam zet dit om in dopamine. Zo wordt het tekort aangevuld. De enzymremmer benserazide die aan levodopa is toegevoegd, voorkomt dat levodopa al in de maag en het bloed omgezet wordt in dopamine in plaats van in de hersenen.

Start u met levodopa? Dan begint u meestal met een vorm die snel uit de tablet of capsule vrijkomt. Werkt levodopa in snelle vrijgifte na een aantal jaar minder goed? Dan stapt de arts over op een levodopa in een tablet of capsule met vertraagde afgifte. Hierbij komt levodopa geleidelijk vrij, waardoor het langer blijft werken.

Als levodopa minder goed werkt, voegt de arts andere parkinson-medicijnen toe.

Effect
Na enkele dagen tot weken merkt u dat u minder stijf bent en makkelijker kunt bewegen.

Rusteloze benen

Verschijnselen
Bij rusteloze benen (‘restless legs’) heeft u last van een kriebelend, jeukend, tintelend of pijnlijk gevoel in de benen, vooral in de kuiten. Soms heeft u dit gevoel ook in dijen, voeten, handen en/of armen. Hierbij heeft u meestal een onbedwingbare neiging dit lichaamsdeel te bewegen. Als u beweegt verdwijnt het gevoel.

De klachten komen meestal voor in rust en dus vaak tijdens het slapen. Het bemoeilijkt het inslapen.

Oorzaak
De oorzaak van deze klachten is niet bekend. Oudere mensen hebben er meer kans op. In zeldzame gevallen kunnen de klachten veroorzaakt worden door bloedarmoede, zwangerschap, diabetes, medicijnen of een te langzaam werkende schildklier.

Behandeling
In sommige gevallen kunnen de klachten minder worden door een warme douche voor het slapengaan, spierontspannende oefeningen of een avondwandeling. Ook kunnen de klachten minder worden door de uren voor het slapengaan geen alcohol en coffeïne te gebruiken. Coffeïne zit vooral in koffie, thee, cola en chocolade.

Als de klachten ernstig blijven kan de arts een medicijn voorschrijven, zoals levodopa. Levodopa wordt vooral gebruikt bij klachten die af en toe voorkomen. Als u elke nacht rusteloze benen heeft, is een ander medicijn meer geschikt.

Effect
Dit medicijn gaat binnen 1 tot 3 uur werken. Meestal is 1 dosering voordat u gaat slapen voldoende om ’s nachts rusteloze benen te voorkomen.

Bijwerkingen

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

• Bij gebruik rusteloze benen: steeds vroeger op de dag last krijgen van rusteloze benen.

  Het is niet duidelijk of dit door het medicijn komt of dat de aandoening zelf erger wordt. Overleg met uw arts over aanpassing van de dosering of overstappen op een ander medicijn.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Duizeligheid, vooral bij opstaan uit bed of uit een stoel.

  Zorg dat u langzaam opstaat als u ligt of zit. Voelt u zich toch duizelig? Dan kunt het best even gaan liggen en de benen wat hoger leggen. Bijvoorbeeld op een kussen. Deze klacht gaat meestal binnen enkele dagen tot weken over. Als uw lichaam zich heeft ingesteld op dit medicijn. Als u na enkele weken nog steeds last heeft van duizeligheid, raadpleeg dan uw arts.

• Droge mond

  Heeft u veel last van een droge mond? Dan kunt u de aanmaak van speeksel stimuleren met (suikervrije) kauwgom of door te zuigen op ijsblokjes. Door de droge mond ontstaan sneller gaatjes in uw gebit en ontstekingen van het slijmvlies van de mondholte. Poets en flos extra goed als u merkt dat u last blijft houden van een droge mond. Laat eventueel de tandarts vaker controleren.

• Waanvoorstellingen (hallucinaties) en verwardheid. Vooral bij mensen die al psychische klachten hebben.

  Neem contact op met uw arts als u hier last van krijgt. Mogelijk moet de dosering worden aangepast.

• Hartkloppingen en zelden onregelmatige hartslag.

  Neem contact op met uw arts als u dit merkt. Zelden kunt u last krijgen van pijn op de borst of een hartritmestoornis. Als u hier last van krijgt, waarschuw dan uw arts.

• Maagdarmklachten zoals misselijkheid en zelden overgeven, verstopping, diarree, winderigheid en gebrek aan eetlust, vooral als u begint met dit medicijn.

  Deze klachten gaan meestal binnen enkele dagen tot weken over, als uw lichaam zich heeft ingesteld op het medicijn. Als u na enkele weken nog steeds last heeft van maagdarmklachten, moet u uw arts raadplegen.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Na 5 tot 10 jaar gebruik kan het op onvoorspelbare momenten gaan werken of kan het effect plotseling uitblijven. Zodat u op die momenten weer meer last krijgt van de verschijnselen van de ziekte, zoals stijfheid, vermoeidheid en traagheid ('on-off' verschijnsel).

  Dit ontstaat waarschijnlijk door verergering van de ziekte. Raadpleeg uw arts. Mogelijk past uw arts de behandeling aan.

• Hoofdpijn, wazig zien, draaierigheid en vermoeidheid.

• Psychische bijwerkingen, zoals depressie, slapeloosheid, nachtmerries en dementie, kunnen ontstaan of verergeren.

  Neem contact op met uw arts als u al psychische klachten heeft, zoals depressie. Neem ook contact op als u last krijgt van bovenstaande klachten. Mogelijk moet de dosering worden aangepast.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Meer zin in vrijen en meer kans op verslaving, zoals te veel kopen, gokken of medicijngebruik.

  Deze bijwerkingen gaan over na een verlaging van de dosis of als u met het medicijn stopt. Neem contact op met uw arts als u hier last van heeft.

• Slaperigheid overdag of plotselinge slaapaanvallen.

  Rijd geen auto als u hier last van heeft. Als u hier last van blijft houden, raadpleeg dan uw arts. Mogelijk moet de dosering aangepast.

• Urine, zweet en speeksel kunnen een donkere kleur krijgen.

  Dit is een onschuldig verschijnsel.

• Haaruitval

  Raadpleeg uw arts als u hier veel last van heeft.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit kunt u merken aan jeuk, huiduitslag of galbulten.

  In zeldzame gevallen ontstaat er een zwelling van mond, tong, of gezicht, benauwdheid of veel zweten. Waarschuw dan meteen een arts. In beide gevallen mag dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheker door dat u overgevoelig bent voor dit medicijn. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Tekorten aan bepaalde bloedcellen. Waarschuw uw arts bij een of meer van de volgende verschijnselen: onverklaarbare blauwe plekken, extreme vermoeidheid, keelpijn met koorts en blaren in de keel of neusbloedingen.

  Mogelijk controleert uw arts uw bloed om deze klachten te voorkomen.

• Bij mensen met een aangeboren tekort van het enzym G6PD kan een ernstige bloedafwijking ontstaan. U merkt deze bloedafwijking aan vermoeid zijn, duizelig zijn, bleke kleur, gele huid, donkere kleur van uw plas en kortademig zijn.

  Overleg met uw arts. Weet u dat u een G6PD-tekort heeft? Geef dat door aan de apotheker. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u medicijnen die problemen veroorzaken bij G6PD-tekort niet meer krijgt.

Na enkele jaren gebruik bij de ziekte van Parkinson

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Onwillekeurige en onrustige bewegingen (dyskinesie).

  Dit komt voor op vaste tijdstippen, bijvoorbeeld vlak na inname van het medicijn. Als u het medicijn langer gebruikt kunnen de ongewilde bewegingen ook onverwacht optreden. Raadpleeg uw arts. Mogelijk past uw arts de behandeling aan.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek. Hieronder vindt u informatie over het gebruik van levodopa.

Hoe?

• Tabletten: innemen met een half glas water, niet met melk.
• Sonde: de dikke drank wordt met een pompje via een sonde in de twaalfvingerige darm gebracht. De eerste week is de sonde via de neus ingebracht, loopt door de maag en eindigt in de twaalfvingerige darm. Als blijkt dat deze behandeling bij u werkt, dan zal de arts een permanente sonde aanbrengen via de buikwand. Let op dat de sonde niet verschuift, het medicijn kan dan minder goed werken. Raadpleeg uw arts als u merkt dat het medicijn minder goed werkt. Bewaar de zakjes in de koelkast. Een geopend zakje is niet langer houdbaar dan zestien uur. Gooi daarom aan het einde van de dag de rest weg.

Wanneer?

Het beste kunt u vaste tijdstippen kiezen, dan vergeet u minder snel een dosis.

Ziekte van Parkinson

Tabletten

• Neem de tabletten in op een lege maag. Dat betekent een half uur vóór het eten of 1 uur na het eten (ontbijt, lunch, avondeten, tussendoortje).
• Lukt innemen op een lege maag niet? Neem dit medicijn dan in met voeding waar weinig tot geen eiwit in zit.
• Neem dit medicijn in met water, niet met melkproducten!
• Neem dit medicijn op vaste tijden en eet op vaste tijden.
• Lees meer informatie over hoe u levodopa goed gebruikt op Levodopa goed gebruiken: 5 adviezen van uw apotheker.

Toediening via een permanente sonde

Via een permanente sonde (een slangetje in het bloedvat) krijgt u het medicijn continu in uw lichaam.

Rusteloze benen

• Neem de tabletten 's avonds voordat u gaat slapen in op een lege maag. Eet dus in elk geval 1 uur voordat u gaat slapen niets meer.
• Lukt innemen op een lege maag niet? Neem dit medicijn dan in met voeding waar weinig tot geen eiwit in zit.
• Neem dit medicijn in met water, niet met melkproducten!

Stofwisselingsziekten

• Neem de tabletten in op een lege maag. Dat betekent een half uur vóór het eten of 1 uur na het eten (ontbijt, lunch, avondeten, tussendoortje).
• Lukt innemen op een lege maag niet? Neem dit medicijn dan in met voeding waar weinig tot geen eiwit in zit.
• Neem dit medicijn in met water, niet met melkproducten!
• Neem dit medicijn op vaste tijden en eet op vaste tijden.
• Lees meer informatie over hoe u levodopa goed gebruikt op Levodopa goed gebruiken: 5 adviezen van uw apotheker.

Hoe lang?

Ziekte van Parkinson
Het kan 3 maanden duren voor duidelijk is of het medicijn voldoende effect bij u heeft. Mocht het effect na 3 maanden nog uit zijn gebleven, dan zal de arts overwegen over te stappen op een ander medicijn.

In de loop van de jaren verergert de ziekte en werkt dit medicijn minder goed. U merkt dat aan bewegingsproblemen vlak voor de inname of tussen twee innames. Of doordat u plotseling verstijft. Soms werkt het medicijn even helemaal niet meer. Uw arts zal daarom regelmatig het effect van dit medicijn met u bespreken. Mocht het effect afnemen, dan zal de arts uw behandeling aanpassen.

Rusteloze benen
Als u dit medicijn gebruikt bij rusteloze benen is het effect meteen dezelfde nacht merkbaar. Als het medicijn bij u onvoldoende effect heeft. Of als de klachten zelfs erger worden. Neem dan contact op met uw arts. Mogelijk is een ander medicijn werkzamer bij u.

Vergeten

Ziekte van Parkinson
Het is belangrijk dit medicijn consequent in te nemen. Mocht u toch een dosis vergeten zijn:

• Als u dit medicijn 2 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 4 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 4 uur? Sla de vergeten dosis dan over.
• Als u dit medicijn 3 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 2 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 2 uur? Sla de vergeten dosis dan over.
• Als u dit medicijn 4 keer per dag of vaker gebruikt: duurt het nog meer dan 1 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 1 uur? Sla de vergeten dosis dan over.

Rusteloze benen
Neem het medicijn dan alsnog. Het duurt ongeveer 1 uur voor het optimaal werkt.

Verboden

autorijden?
Het kan gevaarlijk zijn aan het verkeer deel te nemen als u dit medicijn gebruikt. Dit komt door bijwerkingen, zoals vermoeidheid, slaperigheid, slaapaanvallen, duizeligheid, draaierigheid, flauwvallen, verwardheid en hallucinaties. Plotselinge slaapaanvallen voelen de meeste mensen niet aankomen. U mag NIET autorijden als u daar wel eens last van heeft.

U mag de eerste paar dagen dat u dit medicijn gebruikt niet autorijden. Rijd ook geen auto als de dosering omhoog gaat. Pas nadat u tijdens een paar dagen dezelfde dosering gebruikt, mag u weer autorijden. Na een paar dagen zijn de meeste mensen voldoende gewend geraakt aan de effecten. U mag dan weer autorijden. Maar doe dat alleen als u geen last meer heeft van de bijwerkingen.

Let op: ook de ziekte van Parkinson kan een reden zijn dat u niet mag autorijden. Overleg met uw arts of dat bij u het geval is. Wilt u meer informatie over autorijden bij bepaalde aandoeningen? Kijk dan op de website van het CBR.

Voor meer algemene informatie kunt u het thema 'Medicijnen in het verkeer' lezen. In dit thema leest u bijvoorbeeld wat de wet zegt over medicijnen in het verkeer. Ook vindt u adviezen waarmee u rekening moet houden als u wel (weer) mag autorijden.

alcohol drinken?
Alcohol versterkt de bijwerkingen van dit medicijn en verhoogt de kans dat u plotseling in slaap valt. Ook als u niets van deze bijwerking heeft gemerkt, kunt u door het gebruik van alcohol wel suf worden en kunnen uw coördinatie- en beoordelingsvermogen afnemen. Bovendien verhoogt alcohol de kans op maagklachten en versterkt het de kans op duizeligheid. Gebruik daarom liever geen alcohol als u dit medicijn slikt.

alles eten?
Neem dit medicijn altijd in met water. Neem het nooit in met melkproducten, zoals melk of yoghurt. Hierin zitten eiwitten, en dat gaat niet samen met dit medicijn. Zie ook 'Hoe gebruik ik dit medicijn'.

Wisselwerking

Dit middel heeft wisselwerkingen met andere medicijnen.

In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Medicijnen tegen wanen (u gelooft of denkt dingen die niet kloppen) en hallucinaties (u ziet, voelt of hoort dingen die er niet zijn) (antipsychotica). Deze gaan de werking van levodopa tegen. Hierdoor kunt u weer meer last kunt krijgen van de verschijnselen van de ziekte van Parkinson of van rusteloze benen. Bovendien verergeren ze ook door hun bijwerkingen de verschijnselen van de ziekte van Parkinson. Overleg met uw arts als u merkt dat levodopa minder goed werkt. Andersom vermindert levodopa de werking van antipsychotica. Overleg met uw arts als u last heeft van wanen en hallucinaties. Mogelijk is dit het gevolg van levodopa en kan de dosering hiervan worden verlaagd. In aanhoudende gevallen van wanen en hallucinaties kan de arts kiezen voor een ander antipsychoticum dat deze wisselwerking niet heeft.
• Bepaalde medicijnen tegen misselijkheid en braken: alizapride, droperidol en metoclopramide. Deze gaan de werking van levodopa tegen en verergeren de verschijnselen van de ziekte van Parkinson. Andersom vermindert levodopa de werking van deze medicijnen tegen misselijkheid. Het medicijn domperidon mag eventueel wel kortdurend worden gebruikt bij braken.
• IJzerproducten (ferrofumaraat, ferrogluconaat, ferrosulfaat, ferrochloride) mag u niet op hetzelfde tijdstip innemen als levodopa. Deze medicijnen belemmeren namelijk de opname van levodopa in het lichaam. Neem het ijzerproduct 2 uur na levodopa in. Vraag uw apotheek eventueel om een doseerschema. Een ijzerbevattend middel met gereguleerde afgifte mag u helemaal niet samen met levodopa gebruiken. De gereguleerde afgifte is te herkennen aan 'MGA' of 'retard'. Overleg met uw arts of een ijzerpreparaat ZONDER gereguleerde afgifte voor u mogelijk is.
• Andere medicijnen die het reactievermogen verminderen. Bij deze medicijnen is vaak op de verpakking een gele waarschuwingssticker geplakt. De effecten op bijvoorbeeld reactievermogen en coördinatievermogen versterken elkaar. Rijd geen auto als u behalve levodopa een ander medicijn gebruikt dat het reactievermogen beïnvloedt.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap 
Over het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend. Daarom is niet zeker of dit medicijn altijd veilig is voor zwangere vrouwen en hun kind. Meld het aan uw arts en apotheker als u zwanger bent, of binnenkort wilt worden. Misschien kan uw arts een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Het kan er voor zorgen dat de borstvoeding vermindert. Het medicijn gaat over in de moedermelk. Het is niet bekend of dit slecht voor de baby is. Misschien kan uw arts (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Stoppen

Ziekte van Parkinson
Bij plotseling stoppen bestaat een, zeer kleine, kans op andere ernstige lichamelijke verschijnselen (maligne neurolepticasyndroom), zoals onverklaarbare koorts, zeer stijve spieren, sufheid, hartkloppingen en ernstig zweten. Stop daarom alleen na overleg met uw arts en bouw de dosering gedurende een week geleidelijk af. Neem onmiddellijk contact op met uw arts als u deze verschijnselen krijgt na stoppen of tijdens afbouwen.

Bovendien kunnen bij plotseling stoppen ernstige verschijnselen van de ziekte van Parkinson ontstaan, zoals bewegingsstoornissen, maar ook verwardheid, prikkelbaarheid en hallucinaties. Stop alleen na overleg met uw arts en bouw de dosering langzaam af.

Rusteloze benen
U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit medicijn stoppen.

Handelsinformatie

Levodopa is sinds 1969 internationaal op de markt. De combinatie met benserazide sinds 1972.

De combinatie van levodopa met benserazide is op recept te krijgen onder de merknaam Madopar en als het merkloze Levodopa/Benserazide in tabletten en capsules.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.