Introductie

Cyproteron is een geslachtshormoon. Het lijkt op het vrouwelijk geslachtshormoon progesteron. Het remt ook mannelijke geslachtshormonen, zowel bij mannen als bij vrouwen. Verder remt het hypothalamus-hormonen. Dit zijn hormonen die door een klier in de hersenen worden gemaakt.

Artsen schrijven cyproteron voor:

• Bij vrouwen: tegen overmatige haargroei, bepaalde vormen van kaalheid en acne. Deze aandoeningen kunnen zijn veroorzaakt door te veel mannelijk hormoon (testosteron).
• Bij mannen: bij prostaatkanker, om bijwerkingen door andere medicijnen tegen prostaatkanker zoals opvliegers tegen te gaan. Verder bij overmatige seksuele verlangens.

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Cyproteron lijkt op het vrouwelijk geslachtshormoon progesteron. Het gaat ook de werking tegen van mannelijke geslachtshormonen.
• Bij vrouwen: tegen overmatige haargroei, mannelijke vorm van kaalheid en ernstige acne. Vrouwen moeten de tabletten meestal een paar weken van de menstruatiecyclus slikken. Dus niet elke dag.
• Mannen: bij behandeling van prostaatkanker. Het voorkomt bijwerkingen van de behandeling, zoals opvliegers, zweten en prikkeling van de huid.
  Ook bij mannen om te sterke seksuele verlangens te dempen.
• Het duurt een paar maanden voordat de klachten afnemen, zoals overmatige haargroei, kaalheid en acne.
• In het begin kunt u last hebben van misselijkheid. Neem de tabletten daarom in tijdens of net na het eten. Na een paar weken hoort misselijkheid over te zijn. Blijf de tabletten wel tijdens het eten innemen. Blijven de klachten? Raadpleeg dan uw arts.
• Wordt u depressief, vermoeid of lusteloos. Of krijgt u pijnlijke borsten (zowel bij mannen als vrouwen) en gaat dat niet over? Overleg dan met uw arts. Misschien heeft u minder sterke tabletten nodig.
• Niet gebruiken als u zwanger bent.
• Geef geen borstvoeding als u dit medicijn gebruikt. Dit medicijn komt in de moedermelk en dat is slecht voor de baby. 

Werking

Acne

Verschijnselen
Acne is een aandoening van de talgklieren in de huid. Deze produceren talg, een soort vet waarmee de huid zichzelf beschermt. Als een porie verstopt raakt, hoopt de talg zich op en ontstaan mee-eters. Door infectie van de porie met de acne-bacterie ontstaan ontstekingen. Dit merkt u aan puistjes, pukkels en een vette huid.

Oorzaken
Sommige geslachtshormonen, zoals androgene en progestagene geslachtshormonen vergroten de talgproductie. Hierdoor ontstaat vooral in de puberteit en rond de menstruatie meer acne. Ook het gebruik van de anticonceptiepil kan bij vrouwen die daarvoor gevoelig zijn een vette huid en acne veroorzaken.

Vrouwen die gevoelig zijn voor de mannelijke werking van progesteron of progestageenhormonen merken dit aan een vette huid en acne. En aan haargroei op ‘mannelijke` plaatsen, zoals op de borst, bovenbenen, bovenlip n kin en wangen.

Behandeling
Tegen acne zijn veel crèmes en huidgels beschikbaar. Ook kan men antibiotica slikken. Cyproteron wordt in combinatie met oestrogeenhormoon vaak aan vrouwen voorgeschreven die ernstige acne hebben en een anticonceptiepil willen gebruiken. Extra cyproteron of alleen cyproteron wordt pas gebruikt als deze behandelingen niet of onvoldoende werken.

Artsen schrijven cyproteron alleen voor aan vrouwen zonder directe kinderwens, omdat het schadelijk is tijdens de zwangerschap.

Werking
Cyproteron gaat de werking van mannelijke hormonen tegen. U merkt binnen een paar maanden gebruik dat acne vermindert. Al eerder kunt u merken dat de vette huid verbetert.

Overmatige haargroei

Verschijnselen
Onder invloed van geslachtshormonen met een androgene (mannelijke) werking kan bij vrouwen haargroei ontstaan op de borst, bovenbenen, bovenlip, kin en wangen.

Behandeling
Cyproteron heeft een anti-androgene werking. Dat betekent dat het de werking tegengaat van mannelijke geslachtshormonen. Het wordt gebruikt als andere behandelingen niet of onvoldoende werken.

Artsen schrijven cyproteron alleen voor aan vrouwen zonder directe kinderwens, omdat het schadelijk is tijdens de zwangerschap.

Effect
Na een paar maanden gebruik kunt u merken dat de haargroei minder wordt.

Kaalheid

Verschijnselen
Een vorm van haaruitval die lijkt op alopecia androgenetica komt ook bij vrouwen veel voor. Het begint meestal rond de menopauze. Het haar midden op het hoofd wordt dunner, waardoor u de hoofdhuid door de haren kunt zien. U krijgt geen echte kale plekken. Dit is ook wel bekend als de mannelijke vorm van kaalheid bij vrouwen. Deze vorm van haaruitval komt vaak voor samen met acne en een vette huid.

Oorzaak
Deze klachten ontstaan onder invloed van de mannelijke component van geslachtshormonen.

Behandeling
Cyproteron wordt gebruikt bij vrouwen met de mannelijke vorm van haaruitval als andere behandelingen geen of onvoldoende effect hebben.

Effect
Cyproteron remt de mannelijke werking van geslachtshormonen. Hierdoor kan het haar weer gaan groeien op plekken waar de groei eerder was gestopt. Het werkt vooral op de kale plek op de kruin. Na een paar maanden gebruik kunt u merken dat de haargroei op de kalende plekken toeneemt.

Kanker

Prostaatkanker

Behandeling
Cyproteron wordt bij mannen gebruikt bij prostaatkanker om de invloed van mannelijke hormonen op de prostaat te verminderen. Als mannelijke hormonen een zieke prostaat stimuleren geeft dat namelijk extra klachten.

Effect
Cyproteron remt de klachten die ontstaan door de behandeling van prostaatkanker met sommige hypothalamushormonen, zoals triptoreline en gosereline. Deze hormonen veroorzaken de eerste weken van de behandeling klachten als opvliegers, zweten en prikkeling van de huid. Deze klachten gaan na een tijd vanzelf weer over. Eventueel kan de arts cyproteron voorschrijven om deze klachten te voorkomen.

Cyproteron vermindert ook de klachten die kunnen ontstaan na verwijdering van een prostaat.

Hyperseksualiteit

Verschijnselen
Te veel mannelijke hormonen kunnen een overmatige seksuele belangstelling of ongebruikelijke seksuele voorkeuren bij mannen veroorzaken.

Behandeling
Is deze seksuele belangstelling te belastend? En geeft het problemen met de omgeving? Dan kan uw arts cyproteron voorschrijven. Meestal als de andere medicijnen niet geschikt zijn voor u.

Effect
Cyproteron remt de invloed van mannelijke hormonen. Dit leidt soms, niet altijd, tot vermindering van de seksuele behoeftes.

De behandeling wordt altijd gecombineerd met psychotherapie.

Het duurt een paar weken tot een paar maanden voor u effect van de behandeling kunt merken. Het werkt zolang u het middel slikt.

Bijwerkingen

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Maagklachten, zoals misselijkheid, in het begin van de behandeling

  Deze klachten horen na een aantal weken vanzelf over te gaan. Zo niet, neem dan contact op met uw arts of apotheker. Het kan zijn dat u minder sterke tabletten moet gebruiken.

• Stemmingsveranderingen, zoals depressie, lusteloosheid en vermoeidheid, maar ook rusteloosheid

  Als u dit merkt neem dan contact op met uw arts.

• Hoofdpijn

• Veranderingen in het haarpatroon

• Pijnlijke borsten, zowel bij mannen als bij vrouwen

• Bij vrouwen: gespannen borsten, vergroting van de borsten, melkafscheiding uit de tepels.

  Dit herstelt zich na verminderen van de dosering of stoppen met het gebruik.

• Bij vrouwen: doorbraakbloedingen ('spotting')

  Deze klachten horen na enige tijd vanzelf over te gaan. Als u last blijft houden, raadpleeg dan uw arts.

• Bij vrouwen: droge huid, door afname van de hoeveelheid talg

• Bij mannen: impotentie, verminderde zin in vrijen en stoornissen bij het klaarkomen, zoals niet kunnen klaarkomen. Of een verminderde hoeveelheid zaadvloeistof

  Als u stopt met het gebruik van dit middel gaan deze bijwerkingen weer over.

• Bij mannen: borstvorming

  Dit neemt meestal af na stoppen met de behandeling of verminderen van de dosering.

• Bij mensen met diabetes (suikerziekte): veranderingen van de bloedglucosespiegel

  Zorg dat u uw bloedglucose vaker controleert.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Minder zin in vrijen

  De hormonen kunnen invloed hebben op uw zin in seks. Als u hier problemen mee heeft, overleg dan met uw arts.

• Toename of afname lichaamsgewicht

  Heeft u aanleg tot dik worden, let dan extra op uw dieet. Tijdens de behandeling zal uw arts daarom regelmatig uw gewicht controleren.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Kortademigheid

  Raadpleeg in dat geval uw arts.

• Leveraandoeningen. Dit merkt u aan een gevoelige, opgezwollen buik. Of aan een gele verkleuring van het oogwit of van de huid. Waarschuw dan een arts.

  Waarschuw onmiddellijk uw arts bij hevige pijn in de bovenbuik. Deze bijwerking komt zeer zelden voor bij langdurig gebruik van hoge doseringen. Uw arts zal regelmatig de werking van uw lever controleren.

• Als u acute porfyrie heeft, een stofwisselingsziekte waarbij men aanvallen krijgt van buikpijn, braken, koorts en hartkloppingen: dit middel kan een aanval uitlokken

  Geef aan de apotheek door dat u acute porfyrie heeft. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel of andere uitlokkende middelen niet krijgt.

• Overgevoeligheidsreacties, zoals huiduitslag, jeuk of een opgezwollen gezicht

  Raadpleeg bij deze verschijnselen uw arts. Geef aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor cyproteron. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u het middel niet opnieuw krijgt.

• Trombose (bloedpropje in de aderen). Verschijnselen van trombose zijn een dikke, harde, rode en pijnlijke plek op het been. Zelden opeens kortademig zijn, soms met pijn of het ophoesten van bloed.

  Waarschuw in deze gevallen onmiddellijk een arts, of ga meteen naar de Eerste-Hulpdienst. Heeft u ooit trombose gehad, dan mag u dit middel mogelijk niet gebruiken. Raadpleeg uw arts.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de goede dosering op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.

Wanneer?

Wanneer starten?

Vrouwen, bij acne, overmatige haargroei of mannelijke vorm van kaalheid

• Als u in de vruchtbare leeftijd bent, moet u dit medicijn in combinatie met een anticonceptiepil gebruiken. Dan moet u dit medicijn meestal slikken vanaf de eerste tot en met de 10e of 15e dag van de menstruatiecyclus. Dit hangt af van de sterkte die u gebruikt. U krijgt hier uitleg over in de apotheek. (De eerste dag van de menstruatie heet meestal 'dag 1'). Heeft u een onregelmatige menstruatiecyclus of menstrueert u niet? Dan noemt u 'dag 1' de dag dat u begint. Na de pauzeweek van de anticonceptiepil krijgt u meestal een onttrekkingsbloeding. Deze lijkt op een normale menstruatie. Na de pauzeweek begint u met de volgende kuur.
• Na de menopauze (de laatste keer ongesteld zijn) of als u uw baarmoeder niet meer heeft, moet u het meestal gebruiken vanaf de eerste tot en met de 21e dag van de menstruatiecyclus. (De eerste dag van de menstruatie heet meestal 'dag 1'). Heeft u een onregelmatige menstruatiecyclus of menstrueert u niet? Dan noemt u 'dag 1' de dag dat u begint. Vrouwen van wie de baarmoeder is verwijderd hoeven in sommige gevallen geen pauzeweek in te lassen. Zij kunnen cyproteron blijven doorslikken.

Mannen, behandeling met hypothalamushormonen

• Opvliegers door deze medicijnen zijn te voorkomen. Ongeveer een week voor u begint met de hypothalamushormonen gaat u cyproteron slikken. Nadat u gestart bent met de hypothalamushormonen moet u cyproteron nog een paar weken door blijven slikken.

Wanneer op de dag?
Neem de tabletten in tijdens of net na het eten.

Hoe lang?

• Vrouwen met acne, overmatige haargroei of mannelijke kaalheid: Een behandeling duurt meestal 6 tot 9 maanden. Als de klachten afnemen, moet u de dosering geleidelijk verminderen. Of u kunt overstappen naar cyproteron in combinatie met ethinylestradiol. Bij overmatige haargroei adviseert men om na verdwijnen van de klachten nog ongeveer 4 maanden door te gaan. Bij acne adviseert men nog 3 maanden door te gaan.
• Prostaatkanker, wanneer deze niet verder kan worden behandeld: gebruikt dit medicijn door. Ook als de klachten zijn verminderd of verdwenen.
• Hyperseksualiteit bij mannen: het is belangrijk met de behandeling door te gaan om de seksuele gevoelens voldoende te onderdrukken. Als het voldoende werkt, kan de arts de dosering langzaam verminderen. Ook stoppen moet langzaam. In veel gevallen komen de klachten weer terug.

Vergeten

Het is belangrijk dat u dit medicijn consequent blijft slikken. Mocht u toch een dosis zijn vergeten.

Slikt u dit medicijn in combinatie met een anticonceptiepil? Zorg dan dat u het altijd tegelijk inneemt. En handel zoals in de bijsluiter van die pil als u beide pillen bent vergeten.

Bent u alleen de cyproteron vergeten?

• Als u dit medicijn 1 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 8 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 8 uur? Sla de vergeten dosis dan over.
• Als u dit medicijn 2 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 4 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 4 uur? Sla de vergeten dosis dan over.
• Als u dit medicijn 3 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 2 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 2 uur? Sla de vergeten dosis dan over.

Verboden

autorijden en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

alcohol drinken?
Tijdens de toepassing tegen hyperseksualiteit mag u geen alcohol drinken. Alcohol gaat het effect van dit medicijn op hyperseksualiteit tegen.

Wisselwerking

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende:

• Mannelijke geslachtshormonen, zoals androstanolon, nandrolon, prasteron of testosteron. Cyproteron kan de werking van deze medicijnen tegengaan. Of mogelijk werkt cyproteron juist minder goed. Overleg hierover met uw arts. Uw arts schrijft mogelijk een ander medicijn voor.

Twijfelt u eraan of de bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Gebruik dit medicijn NIET als zwanger bent of binnenkort zwanger wilt worden. Het kan de normale ontwikkeling van de baby verstoren. Gebruikt u dit medicijn en u denkt erover zwanger te worden? Overleg dan met uw arts of u een ander medicijn kunt gebruiken.

Zorg dat u zeker weet dat u niet zwanger bent door een zwangerschapstest uit te voeren. Gebruik tijdens het gebruik een anticonceptiepil als u zwanger worden kunt. En controleer op zwangerschap bij uitblijven van de menstruatiebloeding.

Borstvoeding 
Gebruik dit medicijn NIET als u borstvoeding geeft, of stop de borstvoeding. Van dit medicijn komt namelijk vrij veel in de moedermelk terecht. Het kan bijwerkingen bij het kind geven. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, dat u wel veilig kunt gebruiken.

Stoppen

Heeft u dit medicijn een paar maanden lang elke dag gebruikt? Dan moet u dit medicijn langzaam afbouwen. Zo kan uw lichaam weer aan de nieuwe hormoonverhoudingen wennen.

Handelsinformatie

Ja, u heeft een recept nodig.

Cyproteron is sinds 1973 internationaal op de markt. Het is op recept te krijgen in tabletten onder de merknaam Androcur en als het merkloze Cyproteron.

Cyproteron wordt ook gebruikt in combinatie met een andere werkzame stof, onder de merknamen Climene 28 en Cyproteron/ethinylestradiol.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.