Welke anticonceptie bij epilepsie?

Veel medicijnen tegen epilepsie verhogen de activiteit van bepaalde leverenzymen. Dit wordt enzyminductie genoemd. Door deze verhoogde enzymactiviteit worden bepaalde geneesmiddelen door de lever, de chemische fabriek van uw lichaam, versneld afgebroken. Dit geldt ook voor de hormonen uit de anticonceptiepil. De betrouwbaarheid van de anticonceptiepil wordt dus verminderd als u bepaalde anti-epileptica gebruikt.

• carbamazepine (Tegretol)
• oxcarbazepine (Trileptal)
• fenobarbital
• phenytoïne (Diphantoïne Z)
• primidon (Mysoline)
• topiramaat (Topamax)

De anti-epileptica valproïnezuur (Depakine), levetiracetam (Keppra), gabapentine (Neurontin) en pregabaline (Lyrica) beïnvloeden de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil niet.

Lamotrigine (Lamictal) beïnvloedt de betrouwbaarheid van de anticonceptiepil niet, maar andersom kan de pil de werkzaamheid van lamotrigine juist sterk verminderen.

Over de keuze voor een betrouwbare anticonceptiepil bij gebruik van anti-epileptica circuleren nogal eens verouderde adviezen. Zo wordt soms geadviseerd om een pil met 50 microgram ethinylestradiol (zoals Microgynon 50) te slikken. Deze pillen bevatten wel een hogere dosering oestrogeen, maar zelfs minder progestageen dan veel andere pillen. De betrouwbaarheid bij gebruik van anti-epileptica is hierdoor beslist niet gegarandeerd.

• Drie strips na elkaar gebruiken, met daarna een pauze van vier dagen.
• Verhoging van de dosering van de pil wanneer er hevige bloedingen ontstaan. Bijvoorbeeld door twee pillen gelijktijdig te nemen.

De richtlijn anticonceptie van het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) geeft verschillende goed onderzochte en betrouwbare mogelijkheden voor anticonceptie bij gebruik van enzym-inducerende anti-epileptica.

• hormoonspiraal. Het hormoonspiraaltje Mirena werkt doordat het plaatselijk in de baarmoeder een progestageen afgeeft. De werking is dus niet afhankelijk van de hoeveelheid progestageen in het bloed.
• koperspiraal. Doodt zaadcellen door de afgifte van koper. Daarnaast verhindert het innesteling van bevruchte eicellen.
• prikpil. De prikpil die het progestageen medroxyprogesteron bevat (Depo-Provera) is betrouwbaar gebleken in combinatie met anti-epileptica. De prikpil moet dan wel eenmaal per tien weken worden gezet, in plaats van eenmaal per twaalf weken. Het implantatiestaafje met progestageen (Implanon) is niet betrouwbaar in combinatie met bovengenoemde anti-epileptica die een wisselwerking geven.

Hormonale anticonceptievormen anders dan de anticonceptiepil die niet worden aanbevolen zijn de anticonceptiering (Nuvaring), de anticonceptiepleister (Evra) en de ‘minipil’ (Cerazette).

Voor de betrouwbaarheid van de morning after pil (Norlevo) bij gelijktijdig gebruik van anti-epileptica geldt hetzelfde als bij de anticonceptiepil: de afbraak is versneld, waardoor de betrouwbaarheid is verminderd. Geadviseerd wordt daarom een hogere dosering van de morning after pil te nemen dan in de bijsluiter staat. De Nederlandse Vereniging voor Neurologie adviseert een dosering van 1,5 milligram (= 1 tablet Norlevo) zo snel mogelijk na de onbeschermde geslachtsgemeenschap en twaalf uur later nogmaals 0,75 milligram (= een halve tablet Norlevo). U heeft dan dus twee verpakkingen van de morning after pil nodig! Een andere mogelijkheid is de plaatsing van een morning after spiraaltje door de huisarts.

• Nederlandse Vereniging voor Neurologie, richtlijn Epilepsie 15 november 2013
• NHG-Standaard Anticonceptie, december 2011