Article header

Doorbraakpijn

Ernstige, langdurige pijn is meestal goed te behandelen met medicijnen. Soms kunnen hierbij toch korte periodes van hevige pijn optreden. Dan wordt gesproken van doorbraakpijn.

Langdurige pijn

text image

Bij langdurige, ernstige pijn worden meestal opioïden ingezet; dit zijn de sterkste pijnstillers die we hebben. De behandeling is erop gericht pijn zoveel mogelijk te voorkomen. Opioïden werken bij langdurige pijn het beste wanneer er steeds een bepaalde hoeveelheid van in het bloed aanwezig is. Dit kunt u bereiken door langwerkende opioïden op vaste tijden in te nemen.

Doorbraakpijn

Naast de continu aanwezige pijn kunnen er korte periodes voorkomen van hevige pijn. Dit wordt doorbraakpijn genoemd. Er zijn verschillende soorten doorbraakpijn, namelijk:

1. plotseling onverwacht optredende doorbraakpijn;

2. doorbraakpijn bij bijvoorbeeld verzorging, vervoer of behandeling.

 

In de eerste situatie gaat het vooral om het behandelen, in de tweede om het voorkomen van de pijn.

Rescue-medicatie bij doorbraakpijn

Bij doorbraakpijn is een zeer snel inwerkend opioïd met een niet te langdurend effect noodzakelijk. U kunt deze innemen als de pijn te hevig is. Deze medicijnen worden rescue-medicijnen genoemd. Rescue-medicatie is niet sterker, maar heeft een (zeer) snel en korter durend effect. Er bestaan inmiddels twee verschillende soorten:

1. De klassieke kortwerkende opioïden in de vorm van een drank, zetpil, tablet of capsule die ongeveer na een half uur werken en een paar uur doorwerken. Deze worden voorgeschreven om voorspelbare pijn (bijvoorbeeld bij verzorging of transport) te voorkomen waarbij de werking van een paar uur gewenst is of niet erg.

2. De zeer snel inwerkende opioïden met een korte werkingsduur voor de behandeling van plotseling onverwacht optredende kortdurende pijn. Deze opioïden in de vorm van een tablet onder de tong, via de binnenzijde van de wang of als neusspray werken gemiddeld binnen tien tot vijftien minuten en het effect houdt een tot twee uur aan.

Medicijnen voor doorbraakpijn

In de afgelopen jaren zijn er voor doorbraakpijn diverse opioïden op de markt gekomen in verschillende toedieningsvormen met een verschillende inwerkingsduur en een verschillende duur van het effect. Bij de verschillende vormen van doorbraakpijn is een snel of zeer snel inwerkend opioïd met een beperkte werkingsduur noodzakelijk. Bij een verhoging van de dosering van de langwerkende opioïden duurt het te lang voordat er pijnverlichting optreedt en houdt het effect vervolgens te lang aan, waardoor er een toename van de bijwerkingen kan ontstaan.

Overzicht opioïden

 

Fentanyl

Fentanyl pleisters

Durogesic® pleisters

 

Abstral® sl tablet

Actiq® zuigtablet

Breakyl® buccale film

Effentora® buccaal tablet

Instanyl® neusspray

Recivit® sl tablet

Hydromorfon

Palladon® SR (slow release) capsule

Palladon® IR (immediate release) capsule

Methadon

Methadon* drank

Symoron® tablet

Morfine

Morfine retard tablet

MS Contin® tablet

Kapanol® capsule

Morfine tablet of zetpil

Oramorph® drank               

Oxycodon

Oxycodon tablet mga

OxyContin®** tablet

Oxycodon capsule, tablet

OxyNorm® capsule, drank, smelttablet

Buprenorfine

 

Buprenorfine pleister

Transtec® pleister

BuTrans® pleister

Temgesic® sublinguaal (sl)  tablet

* Inwerkingstijd kan sterk verschillen per persoon.

** Werkt even snel als kortwerkend oxycodon door afgiftesysteem.

*** Geregistreerd voor de behandeling van doorbraakpijn bij kanker.

De dosering bij doorbraakpijn

De dosering van doorbraakmedicatie bij orale medicatie bedraagt tien tot vijftien procent van de totale dagdosis van het gebruikte langwerkende opioïd.

Neem contact op met de arts in de volgende gevallen van doorbraakpijn:

  1. Merkt u dat het langwerkende opioïd steeds eerder is uitgewerkt dan de bedoeling is? Deze ‘end of dose’ doorbraakpijn heeft u bijvoorbeeld altijd bij het wakker worden.  Rescue-medicatie mag dan gebruikt worden maar overleg in dit geval ook met uw arts of het langwerkende opioïd moet worden aangepast. Let dus goed op wanneer een plotselinge verergering van de pijn ontstaat.
  2. Als u vaker dan vier tot zes keer per dag rescue-medicatie nodig hebt, moet de dosering van het langwerkende opioïd, dat u als basis heeft om de pijn te behandelen, worden verhoogd. Overleg ook in dit geval met uw arts.

Deze tekst is gebaseerd op het boek ‘Fabels en Feiten over morfine en andere opioïden’, geschreven door E. Delhaas en W. Oldenmenger, uitgegeven door en gratis aan te vragen bij Takeda.