Folinezuur

Folinezuur is een vorm van vitamine B11. Vitamine B11 is aanwezig in groenten en volkorenproducten.

Vitamine B11 speelt een belangrijke rol in het lichaam. Het is nodig om cellen te laten delen. Vandaar dat een tekort aan vitamine B11 invloed heeft op cellen die snel delen, zoals cellen in het bloed en de slijmvliezen van de mond, de maag en de darmen.

Vitamine B11 komt in meerdere vormen voor. Sommige vormen zijn actief, andere nog niet. Folinezuur is een actieve vorm van vitamine B11. Vitamine B11 in voeding is meestal nog niet actief. De niet-actieve vormen van vitamine B11 moeten eerst door ons lichaam geactiveerd worden, voordat ze kunnen werken. Bij sommige mensen verloopt de activering niet goed.

Folinezuur wordt voorgeschreven bij gebrek aan actief vitamine B11 (vitaminegebrek), bijvoorbeeld als bijwerkingen van medicijnen en bij een bepaalde vorm van bloedarmoede. Het wordt ook gebruikt om het effect te versterken van medicijnen tegen kanker en bij bepaalde vergiftigingen.

Vitamine- en mineralengebrek

Verschijnselen
Een gebrek aan actief vitamine B11 geeft vooral klachten op plaatsen waar de cellen zich van nature snel delen, zoals de slijmvliezen van de mond, de maag, de darmen en het bloed. U krijgt dan last van een pijnlijke mond, ontstoken ogen, diarree en vermoeidheid door bloedarmoede.

Oorzaak
Het tekort kan ontstaan bij onvoldoende vitamine B11 in het voedsel. In dat geval zal folinezuur het tekort in enkele weken opheffen.

Een tekort aan actief vitamine B11 kan ook ontstaan als u medicijnen gebruikt die de activering van vitamine B11 verhinderen. Bijvoorbeeld

• Methotrexaat in hoge dosis, zoals bij kanker. Meestal zal de arts folinezuur voorschrijven om bijwerkingen te voorkomen. Dat kan via een injectie of een infuus, in een enkel geval ook via tabletten. Ook schrijven artsen wel folinezuur-oogdruppels of -mondspoeling voor. Dit werkt tegen de ontstekingen in de mond en van de ogen door methotrexaat.
• Methotrexaat in lage dosis, zoals bij reuma, psoriasis en de ziekte van Crohn. Tegen de bijwerkingen schrijft de arts dan meestal foliumzuur voor. Dit is een nog niet actieve vorm van vitamine B11. In een enkel geval schrijven artsen folinezuur voor, meestal als tablet. U neemt het dan een dag na de methotrexaat.
• Pyrimethamine, een medicijn tegen infecties met parasieten. Het remt ook bij mensen de activering van vitamine B11. Dit veroorzaakt vooral bloedarmoede. Om dit te voorkomen schrijven artsen bij pyrimethamine vaak ook folinezuur voor.
• Trimethoprim, een antibioticum tegen infecties met bacteriën. In hoge doseringen of bij langdurig gebruik remt het de activering van vitamine B11 bij mensen. Vooral ouderen kunnen hier last van hebben. In dat geval schrijven artsen folinezuur voor. U krijgt de folinezuur dan vaak als injectie of infuus.

Werking
Folinezuur vermindert de bijwerkingen van methotrexaat, pyrimethamine en trimethoprim. Het kan echter ook de werking van deze medicijnen verminderen. Daarom is het belangrijk dat u folinezuur op het juiste moment gebruikt. In het geval van methotrexaat is dat meestal 12 tot 24 uur na het gebruik van methotrexaat. Dan kan methotrexaat eerst zijn werking hebben, voordat folinezuur de bijwerkingen stopt. Bij pyrimethamine moet u het vaak al gedurende de kuur gebruiken en bij trimethoprim meteen na de kuur.

Bloedarmoede

Folinezuur wordt gebruikt bij megaloblastaire anemie. Dit is een vorm van bloedarmoede. De verschijnselen zijn vermoeidheid, kortademigheid bij inspanning, duizeligheid, hartkloppingen, hoofdpijn en oorsuizen.

Deze vorm van bloedarmoede kan onder andere ontstaan bij een tekort aan vitamine B11.

Artsen schrijven meestal foliumzuur voor, een nog niet actieve vorm van vitamine B11. Een heel enkele keer zal de arts folinezuur voorschrijven. Dat is vooral als de bloedarmoede is ontstaan doordat vitamine B11 onvoldoende wordt geactiveerd, zoals bij het gebruik van sommige medicijnen (zie hierboven).

Kanker

Folinezuur wordt gebruikt bij een chemokuur (voor de behandeling van kanker) met fluorouracil. Dit medicijn werkt doordat de kankercel het inbouwt in zijn DNA. De cel kan zich dan niet meer delen. Om het medicijn in te bouwen heeft de kankercel actief vitamine B11 nodig, zoals folinezuur.

U moet folinezuur kort voor de chemokuur gebruiken. Er is dan voldoende actief vitamine B11 om het medicijn tegen kanker in het DNA van de kankercel in te bouwen. Het versterkt zo de werking van de chemokuur.

Vergiftiging

Folinezuur wordt soms gebruikt bij een vergiftiging met methotrexaat of met methanol.

Het wordt dan meestal in het ziekenhuis per injectie of per infuus toegediend.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Na injectie of infuus: koorts.

• Maagdarmklachten

  Raadpleeg bij maagdarmklachten uw arts.

• Slapeloosheid, onrust of neerslachtige gevoelens.

  Raadpleeg bij deze klachten uw arts.

• Overgevoeligheid voor folinezuur. Dit kunt u merken aan huiduitslag, galbulten, jeuk en koorts.

  Waarschuw dan uw arts. Blijkt u overgevoelig, dan mag u dit medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheker door dat u overgevoelig bent voor dit medicijn. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Onopgemerkt blijven van vormen van bloedarmoede die worden veroorzaakt door een tekort aan vitamine B12 (onder andere pernicieuze anemie).

  Uw arts zal vooraf controleren of u aan deze vorm van bloedarmoede lijdt. Wanneer de bloedarmoede behandeld wordt, is het gebruik van folinezuur geen probleem.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?

• Neem de tablet of capsule in met een half glas water.
• De injectie of het infuus wordt door een arts of verpleegkundige toegediend.

Wanneer?
Tegen de bijwerkingen van methotrexaat, trimethoprim of pyrimethamine:

• Als door pyrimethamine bloedarmoede dreigt te ontstaan, moet u al gedurende de kuur van pyrimethamine folinezuur gebruiken. Dit kan als een injectie op dezelfde dag van de pyrimethamine. Het kan ook elke 3 dagen tijdens de kuur als capsule of tablet.
• Als door trimethoprim bloedarmoede is ontstaan, zal de arts meteen na het einde van de kuur elke dag een injectie geven met folinezuur tot de bloedarmoede over is.
• Als u methotrexaat gebruikt bij kanker, moet u folinezuur meestal vanaf 12 uur tot 3 dagen na de methotrexaat gebruiken.
• Als u methotrexaat tegen reuma gebruikt, moet u folinezuur meestal 24 uur na de methotrexaat gebruiken. Meestal is dat een keer per week.

Om het effect van een chemokuur te versterken:

• Met fluorouracil moet u vaak vanaf 5 dagen voor de chemokuur beginnen met folinezuur. Soms krijgt u daarvoor in de plaats tijdens of 1 of 2 uur voor de chemokuur een infuus met folinezuur.

Hoe lang?

• Tegen bijwerkingen van methotrexaat. Gebruik folinezuur gedurende de hele behandeling.
• Tegen bijwerkingen van pyrimethamine en trimethoprim. U gaat door tot de arts constateert dat de bloedwaardes weer goed zijn.
• Bij bloedarmoede. Waarschijnlijk zult u folinezuur moeten gebruiken zolang de oorzaak van het tekort aanwezig is.
• Als aanvulling op chemotherapie. De behandeling is meestal eenmalig of gedurende enkele dagen voor elke chemokuur.

• Gebruikt u de folinezuur tegen bijwerkingen van medicijnen of bij bloedarmoede? Neem de folinezuur zodra u er aan denkt.
• Gebruikt u folinezuur om het effect van een chemokuur te versterken? Neem de folinezuur zodra u er aan denkt en meldt de arts dat u de tablet of capsules te laat heeft ingenomen.

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• De antibiotica co-trimoxazol (trimethoprim/sulfamethoxazol) en trimethoprim. De werking van het antibioticum kan afnemen. Overleg hierover met uw arts. Mogelijk moet u tijdelijk stoppen met folinezuur of krijg u een ander antibioticum.

U kunt dit medicijn veilig gebruiken. Het wordt al jarenlang gebruikt door zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven zonder nadelige gevolgen voor het kind.

U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit medicijn stoppen.

Folinezuur is sinds 1950 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar onder de merknamen Leucovorine, Rescuvolin, VoriNa en Folikabi en als het merkloze Folinezuur of Calciumfolinaat in tabletten, capsules en injecties.

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.