Estradiol op de huid

Estradiol is een vrouwelijk geslachtshormoon, namelijk een oestrogeenhormoon. Het wordt voornamelijk in de eierstokken aangemaakt. Het speelt een belangrijke rol bij de vruchtbaarheidscyclus.

Artsen schrijven dit middel voor bij overgangsklachten. Verder wordt het gebruikt als hormoonbehandeling bij genderdysforie. Het werd vroeger gebruikt bij botontkalking.

• Estradiol is een vrouwelijk geslachtshormoon (oestrogeen). Het is belangrijk voor de vruchtbaarheid.
• Bij overgangsklachten en als hormoonbehandeling bij genderdysforie.
• Bij overgangsklachten heeft u na 1 tot 2 weken minder klachten.
• Bij genderdysforie merkt u de eerste effecten na een paar maanden.
• Pleister, spray en gel: uw huid moet schoon en droog zijn voordat u het gebruikt. Gebruik de pleister, spray of gel NIET op uw borsten. Gebruik de pleister NIET op een plek die in direct zonlicht komt.
• In het begin kunt u last krijgen van misselijk voelen, hoofdpijn, pijnlijke borsten en doorbraakbloedingen. Blijft u last houden? Raadpleeg dan uw arts.
• Ook kan uw huid irriteren of jeuken. Gebruik de pleisters of spray daarom steeds op een andere plaats.
• Estradiol maakt de kans op baarmoederkanker groter. Om dit te voorkomen schrijft uw arts ook een progestageenhormoon voor.
• Gebruik dit medicijn bij voorkeur niet langer dan 5 jaar. Hoewel de kans klein is, wordt de kans op ernstige bijwerkingen zoals borstkanker groter als u dit medicijn langer gebruikt.
• Let op! Niet gebruiken als u zwanger bent. Het is niet zeker of dit medicijn veilig is voor de baby in uw buik.
• Geeft u borstvoeding? Dit medicijn komt in de moedermelk en zorgt ervoor dat uw moedermelk minder wordt.

Download de samenvatting
 

Overgangsklachten

Verschijnselen
Door een tekort aan oestrogenen kunt u overgangsklachten krijgen, zoals menstruatiestoornissen, opvliegers, zweetaanvallen, slaapproblemen, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen. Het slijmvlies van de vagina kan droger worden, waardoor het vrijen pijnlijk kan zijn en er zich makkelijker vaginale infecties kunnen voordoen.

Oorzaak
Als tussen het 40e en 55e levensjaar de activiteit van de eierstokken geleidelijk afneemt, ontstaat er een tekort aan oestrogenen in het lichaam. De menstruatie houdt geleidelijk aan op. De laatste menstruatie heet de menopauze. Na de menopauze maakt het lichaam minder oestrogenen aan dan tijdens de vruchtbare levensfase. Door dit tekort aan oestrogenen ontstaan overgangsklachten. Ook als de eierstokken operatief zijn verwijderd, ontstaan er overgangsverschijnselen.

Behandeling
Artsen schrijven dit medicijn alleen voor als de overgangsklachten u ernstig hinderen in de normale dagelijkse bezigheden. Uw arts kan een pleister of een spray voorschrijven.

Als u uw baarmoeder nog heeft, moet u dit middel combineren met progestageenhormoon. Als u geen baarmoeder meer heeft, hoeft u geen progestageenhormoon te gebruiken. Het progestageenhormoon voorkomt dat het baarmoederslijmvlies te veel gaat groeien en er mogelijk baarmoederkanker ontstaat.

Er zijn verschillende doseerschema’s:

• Estradiolpleisters aaneengesloten gebruiken en het progestageen hormoon op minstens tien, maar liever twaalf tot veertien dagen per vier weken erbij. Na de laatste dosis van progestageen hormoon ontstaat een onttrekkingsbloeding.
• Estradiolpleisters aaneengesloten gebruiken en op alle dagen progestageen hormoon erbij. Hierbij kan soms een doorbraakbloeding ontstaan op een onvoorspelbaar moment.
• Estradiolpleisters gebruiken gedurende drie tot vier weken, waarna een pauze volgt van twee tot zeven dagen. De laatste twaalf tot veertien dagen voor de pauze moet het progestageen hormoon erbij worden gebruikt. Na de laatste dosis progestageen ontstaat een op een menstruatie lijkende onttrekkingsbloeding. In dit geval, waarbij u de estradiolpleisters met een aantal pauzedagen gebruikt, kunnen er juist op die dagen weer overgangsklachten ontstaan. Daarom adviseren artsen tegenwoordig om de estradiolpleisters aaneengesloten te gebruiken.
• Estradiolspray iedere dag. Het is de bedoeling dat u dit middel zo kort mogelijk gebruikt. Uw arts zal daarom iedere paar maanden kijken hoe het met u gaat.

Werking
Estradiol vult de hoeveelheid oestrogenen in uw lichaam aan. De pleisters en de spray geven het estradiol af aan het lichaam. Het hormoon wordt uit de huid opgenomen in het bloed. Hierdoor verminderen de overgangsklachten.

De gunstige werking bij overgangsklachten is pas na één tot twee weken merkbaar. Hoe lang dit medicijn doorwerkt ligt aan wat voor pleister u krijgt, of dat u een spray krijgt. Vaak werkt estradiol drie tot zeven dagen door.

Botontkalking

Na de overgang maakt uw lichaam minder oestrogenen. Hierdoor kunnen uw botten brozer worden. Dit heet botontkalking of osteoporose. U kunt hierdoor sneller uw botten of ruggenwervels breken.

Behandeling
Vroeger werd estradiol op de huid gebruikt om botontkalking en botbreuken te voorkomen bij vrouwen na de overgang. Maar ze kunnen na een lange tijd bijwerkingen veroorzaken zoals trombose in de benen of de longen. Ook verhogen ze de kans op het krijgen van borstkanker.Daarom worden ze niet meer aangeraden om botontkalking te voorkomen bij vrouwen na de overgang

Genderdysforie

Mensen met genderdysforie hebben het gevoel dat het geslacht waarmee ze zijn geboren niet bij ze past.

Bij sommigen is dit gevoel zo sterk dat ze hiervoor een behandeling met medicijnen krijgen. Bij transvrouwen schrijft de arts vaak estradiol voor. Dit zorgt onder andere voor borstvorming, afname van lichaamsbeharing en een verandering van de vetverdeling. 

Vaak wordt estradiol voorgeschreven samen met triptoreline. Dit medicijn onderdrukt het mannelijke geslachtshormoon testosteron. 

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Irritatie en jeuk op de plaats waar de pleister is geplakt. 

  Als u de pleister op de buitenkant van de bovenbil plakt heeft u daar het minste last van. Wissel de plaatsen ook steeds af om de huid te ontzien, maar plak de pleister nooit op de borst.
  Een enkele keer ontstaat allergie. U merkt dat aan een toegenomen roodheid en jeuk op de plaats waar u de pleister geplakt heeft. Het is mogelijk dat u een ander merk pleister met een andere kleeflaag beter verdraagt. Overleg daarover met uw arts. Geef aan de apotheek door dat u overgevoelig bent voor dat merk estradiolpleisters. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Migraine, duizeligheid en wazig zien.

• Misselijkheid, hoofdpijn en pijnlijke of gespannen borsten.

  Deze klachten horen na enige tijd vanzelf over te gaan. Zo niet, neem dan contact op met uw arts of apotheker. Het kan zijn dat een lagere dosering moet gebruiken. Bespreek dit met uw arts.

• Doorbraakbloedingen ('spotting') of zeer zelden meer of minder vocht of slijm uit de vagina dan normaal.

  Deze klachten horen na enige tijd vanzelf over te gaan. Als u last blijft houden, raadpleeg dan uw arts.

• Vasthouden van vocht (dikke enkels en voeten).

  U merkt dit ook aan een toename van uw lichaamsgewicht. Hierdoor kan uw bloeddruk iets stijgen. Gebruik van een minder sterke pleister kan deze bijwerking meestal voorkomen. Het is zelden zo ernstig dat u met dit medicijn moet stoppen.

• Buikpijn, diarree en zeer zelden een opgeblazen gevoel.

• Depressie en zeer zelden stemmingsveranderingen, angst en meer of minder zin in vrijen.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit kan zich ook uiten in 'angio-oedeem': een zwelling van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd worden.

  Als dit ontstaat, moet u onmiddellijk een arts opzoeken of naar de Eerste-Hulpdienst gaan. U mag dit soort middelen in de toekomst dan niet meer gebruiken. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn of een ander oestrogeenhormoon niet opnieuw krijgt.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Huidafwijkingen, zoals bruine vlekken op de huid, droge huid, zwellingen, acne of huidirritatie.

  De pleister kan ook huidirritatie geven door zonlicht. Raadpleeg uw arts als u hier last van heeft.

• Als u endometriose heeft, kunt u hier meer last van krijgen. Bij endometriose groeit weefsel dat lijkt op baarmoeder-slijmvlies op plaatsen buiten de baarmoeder.

  Neem contact op met uw arts als u meer of langduriger endometrioseklachten heeft, zoals buikpijn en menstruatiepijn. Mogelijk kan uw arts een ander middel toevoegen.

• Trombose, waarbij een bloedstolseltje een bloedvat kan afsluiten. Dat gebeurt meestal in een been, soms komt het bloedstolsel in de longen terecht. U kunt trombose herkennen aan een dikke, harde, rode en pijnlijke plek op het been, soms aan pijn in de kuit en een zwaar gevoel in het been, zelden aan plotseling optredende kortademigheid, soms met pijn of het ophoesten van bloed.

  Waarschuw in deze gevallen onmiddellijk een arts, of ga meteen naar de Eerste-Hulpdienst.

• Beroerte (herseninfarct). Heeft u eerder een beroerte gehad? U heeft dan meer kans op trombose of het opnieuw krijgen van een beroerte

  Overleg met uw arts of u dit medicijn mag gebruiken.

• Heeft u angina pectoris (hartkramp), of ooit een hartaanval gehad? Het is niet zeker of u dit medicijn dan veilig kunt gebruiken. Mogelijk heeft u meer kans op klachten van angina pectoris, of het opnieuw krijgen van een hartaanval. Overleg met uw arts of u dit medicijn mag gebruiken. 

Als u estradiol langer dan een half tot één jaar gebruikt: u heeft meer kans op onderstaande bijwerkingen. Daarom is het belangrijk elk half jaar met uw arts te overleggen of het gebruik van dit medicijn nog nodig is. Als u stopt met het medicijn, daalt de kans op deze bijwerkingen weer.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Borstkanker.

  Het risico op borstkanker is iets hoger, dan bij vrouwen die geen hormonen gebruiken. Bij vrouwen die borstkanker hebben of hebben gehad, kan de tumor groeien of terugkomen door het gebruik van dit middel. U kunt dit middel daarom beter niet gebruiken. Overleg met uw arts over een mogelijk alternatief. Indien dit er niet is, kunt u bij sommige vormen van borstkanker, wanneer is aangetoond dat de tumor ongevoelig is voor hormonen, dit middel wel gebruiken.

• Baarmoederkanker.

  Het risico op baarmoederkanker is iets hoger, dan bij vrouwen die estradiol combineren met progestageenhormoon. Bij vrouwen die baarmoederkanker hebben of hebben gehad, kan de tumor groeien of terugkomen door het gebruik van dit middel. U kunt dit middel daarom beter niet gebruiken.Overleg met uw arts over een mogelijk alternatief. Indien dit er niet is, kunt u in sommige gevallen dit middel wel gebruiken, in combinatie met een progestageenhormoon.

• Leveraandoeningen en galstenen. Krijgt u hevige pijnaanvallen in de bovenbuik, een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid? Waarschuw dan een arts.

  De galstenen zelf zijn vaak pijnloos, een enkele keer ontstaat er een galblaaskoliek. U merkt dit aan hevige pijnaanvallen in de bovenbuik. Waarschuw dan een arts. Een leveraandoening merkt u aan een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid. Waarschuw dan een arts.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek.

Hoe?

Pleisters

• Zorg dat de huid waarop u de pleister gaat plakken schoon, droog en (na douchen of baden) afgekoeld is. En gebruik liever geen crème, lotion, olie of poeder op die huidplek, anders zal de pleister niet goed hechten.
• Heeft u een halve pleister nodig? Overleg dan met uw arts of apotheker. Mogelijk moet u de pleister doormidden knippen.
• Haal de pleister vlak voor gebruik uit de verpakking. Wees voorzichtig en beschadig de pleister daarbij niet. Voorkom aanraking van de kleeflaag met de vingers.
• Plak de pleisters op onbeschadigde huid, bij voorkeur op de achterkant van de heup, of anders op de buik of rug. Nooit op een borst! Druk de pleister met de vlakke hand gedurende 1 minuut goed aan.
• Breng een nieuwe pleister steeds op een andere plek aan, en laat een net gebruikte plek twee weken rusten.
• U kunt gewoon baden en douchen met de pleister. Het is mogelijk dat de pleister loslaat na een zeer warm bad of sauna. Wanneer de pleister loslaat, moet deze worden vervangen door een nieuwe pleister.
• Zonlicht kan de werkzame stof in de pleister bederven. Zorg ervoor dat de pleisters niet in de zon kunnen komen.

Spray

Gebruik u de spray voor het eerst? Of gebruikt u een nieuw flesje? Dan moet u het pompje eerst 3 keer indrukken met de dop op het flesje. De volgende keren is dit niet meer nodig.

• Zorg dat de huid waarop u spray gaat spuiten schoon, droog en (na douchen of baden) afgekoeld is. En gebruik liever geen crème, lotion, olie of poeder op die huidplek.
• Haal de dop eraf. Houd het flesje rechtop en plaats de trechter plat tegen uw huid op de binnenzijde van uw onderarm. Zorg dat de trechter volledig op uw huid rust zonder opening tussen de trechter en uw huid.
• Druk het pompje 1 keer volledig in.
• Moet u 2 keer sprayen? Verplaats de trechter dan tot naast de huid wat al besproeid is. Druk het pompje opnieuw 1 keer volledig in.
• Moet u 3 keer sprayen? Verplaats de trechter dan nog een keer tot naast de huid wat al besproeid is. Druk het pompje opnieuw 1 keer volledig in.
• Als er op de binnenzijde van dezelfde onderarm geen plaats is voor een 2e of 3e dosis, dan mag u ook de binnenzijde van uw andere onderarm gebruiken. Is het niet mogelijk om de binnenzijde van uw onderarm te gebruiken? Dan mag u de spray ook gebruiken op de binnenzijde van uw dij.
• Bent u klaar? Laat de spray 2 minuten op uw huid drogen en bedek de plek daarna met kleding. Laat de spray ten minste 1 uur drogen voor douchen of wassen en smeer gedurende 1 uur geen zonnebrandcrème. Als u dit medicijn op een ander gebied van de huid krijgt, zoals uw handen, was dat gebied dan meteen met water en zeep
• Andere personen of huisdieren mogen de plek 1 uur lang niet aanraken. Komt een ander per ongeluk in contact met de spray? Was hun huid dan met water en zeep.

Gel

Gebruikt u de gel voor het eerst? Of gebruikt u een nieuw flesje? Dan moet u het pompje eerst 1 keer indrukken en deze gel weggooien. De volgende keren is dit niet meer nodig.

• Zorg dat de huid waarop u de gel gaat aanbrengen schoon, droog en (na douchen of baden) afgekoeld is. En gebruik liever geen crème, lotion, olie of poeder op die huidplek.
• Breng de gel in een dunne laag aan op uw armen van de pols tot de schouder. Doe dit aan de binnen- en buitenkant van uw armen. U kunt de gel ook aanbrengen aan de binnenkant van uw dijen.
• Smeer de gel niet op uw borsten of in de buurt van de schaamstreek en vagina.
• Bent u klaar? Laat de gel 5 minuten op uw huid drogen en bedek de plek daarna met kleding. Laat de gel ten minste 1 uur drogen voor douchen of wassen. Als u dit medicijn op een ander gebied van de huid krijgt, zoals uw handen, was dat gebied dan meteen met water en zeep
• Andere personen of huisdieren mogen de plek 1 uur lang niet aanraken. Komt een ander per ongeluk in contact met de gel? Was hun huid dan met water en zeep.

Wanneer?

• Pleister: het beste kunt u vaste tijdstippen van de week kiezen om de pleister te vernieuwen. Zo is de kans op vergeten het kleinst.
• Spray: u mag het medicijn gebruiken op elk moment van de dag. Het beste kunt u vaste tijdstippen kiezen, dan vergeet u minder snel een dosis.
• Gel: het beste kunt u de gel op een vast moment na het wassen gebruiken. Doe dit steeds op hetzelfde tijdstip. Soms gebruikt u de gel met een stopweek. Gebruik de gel dan 21 dagen (3 weken) achter elkaar. Stop daarna 7 dagen (1 week) met het gebruik.

Hoe lang?

• Overgangsklachten:Gebruik dit medicijn bij voorkeur niet langer dan 5 jaar.
• Genderdysforie: Dit medicijn wordt vaak voor een langere tijd gebruikt.

• Pleister: vervang de oude pleister zo spoedig mogelijk. Ga daarna verder met uw normale schema.
• Spray: duurt het nog meer dan 8 uur voordat u de volgende dosis moet nemen? Gebruik de spray dan alsnog. Duurt het nog minder dan 8 uur? Sla dan de vergeten dosis over. Als u dat doet, moet u de spray opnieuw 3 keer indrukken met de dop erop voordat u hem weer gebruikt.

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.

Dit medicijn kan wisselwerkingen hebben met andere medicijnen.

Het medicijn waarmee de belangrijkste wisselwerking optreedt, is het volgende. In de tekst hieronder staat alleen de werkzame stof van dit medicijn, dus niet de merknaam. Of uw medicijn die werkzame stof bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

• Tamoxifen en fulvestrant (anti-oestrogenen) en anastrozol, exemestaan en letrozol (aromatase-remmers) die gebruikt worden bij bepaalde vormen van borstkanker. Deze middelen en estradiol kunnen elkaars werking tegengaan. Overleg met uw arts.

Twijfelt u eraan of bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap
Gebruik dit medicijn NIET tijdens de zwangerschap of als u binnenkort zwanger wilt worden. Als u dit middel gebruikt en u raakt zwanger of denkt erover om zwanger te worden, overleg dan met uw arts.

Als u niet zeker weet of u nog zwanger kunt worden, moet u extra maatregelen nemen, bijvoorbeeld door ook condooms te gebruiken. Mogelijk is een gewone anticonceptiepil meer geschikt voor u. Raadpleeg daarover uw arts. Als uw laatste menstruatie meer dan één jaar geleden was, zijn extra maatregelen waarschijnlijk niet meer nodig.

Borstvoeding
Dit medicijn komt in de moedermelk terecht. De hoeveelheid is echter erg klein en schadelijke effecten voor de zuigeling zijn er waarschijnlijk niet. Een groter probleem is dat het oestrogeenhormoon de borstvoeding laat teruglopen. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts.

U kunt met dit medicijn stoppen wanneer u wilt. Als u stopt, kunnen de klachten terugkeren. In dat geval kunt u in overleg met uw arts weer een half jaar door met de behandeling.

Ja, u heeft een recept nodig.

Estradiol is sinds 1928 internationaal op de markt. Pleisters met estradiol zijn sinds 1989 in Nederland in de handel. Ze zijn verkrijgbaar onder de merknaam Systen en als het merkloze Estradiol of Estradiolum. De spray is sinds 2018 in Nederland verkrijgbaar onder de merknaam Lenzetto. De gel is sinds 1998 te krijgen onder de naam Oestrogel. Het is op recept verkrijgbaar.

Estradiol is ook verkrijgbaar in tabletten (estradiol om in te nemen), implantatietablet onder huid (Meno-Implant), vaginaal tablet (Vagifem) en neusspray (Aerodiol). Deze tekst gaat uitsluitend over de pleister en spray met estradiol.

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.