Introductie

Tocilizumab onderdrukt afweerreacties van het lichaam. Het hoort bij de interleukine-remmers. Tocilizumab is een biological. Dit betekent dat het door levende cellen in celkweken wordt gemaakt.

Artsen schrijven het voor bij reumatoïde artritis, jeugdreuma (juveniele idiopathische artritis, JIA) reuscelarteritis en in sommige gevallen bij COVID-19 (corona).

Highlight

• Tocilizumab onderdrukt de lichaamsafweer en remt ontstekingen, bijvoorbeeld in de gewrichten.
• Bij reumatoïde artritis (reuma), vaak samen met het medicijn methotrexaat. Verder bij bepaalde vormen van jeugdreuma en reuscelarteritis en bij longontsteking door COVID-19 (corona).
• Krijgt u het per infuus? Dan maakt de verpleegkundige of arts dit klaar.
• Meestal krijgt u het infuus 1 keer in de 2 of 4 weken.
• Krijgt u het per injectie? U kunt de injectie zelf toedienen. Daarvoor krijgt u instructie van de arts of verpleegkundige.
• De injectie gebruikt u 1 keer per week of 1 keer in de 2 weken.
• Roodheid, blauwe plekken, jeuk en zwelling op de injectieplaats komen regelmatig voor. Kies daarom steeds een andere injectieplaats, bijvoorbeeld in uw dij of buik.
• Ook verkoudheidsklachten en infecties kunnen voorkomen.
• Andere bijwerkingen zijn stijging van het cholesterol, hoofdpijn, duizeligheid, gewichtstoename en een hoge bloeddruk.
• Bent u zwanger? Of wilt u zwanger worden? Vraag aan uw arts of apotheker of u dit medicijn mag gebruiken. Het is niet zeker of dit medicijn veilig is voor zwangere vrouwen.
• Geef geen borstvoeding als u dit medicijn gebruikt. Het is niet bekend of het in de moedermelk terecht komt. Als het in de moedermelk komt kan het slecht zijn voor de baby.

Werking

Reumatoïde artritis

Verschijnselen
Reumatoïde artritis (RA) is een ontsteking van de gewrichten. Het geeft pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten van bijvoorbeeld de handen, polsen, enkels of voeten. Meestal zijn de verschijnselen er zowel links als rechts in dezelfde gewrichten. Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Op den duur raken de gewrichten beschadigd.

Oorzaak
Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte. Dat betekent dat het lichaam afweerstoffen maakt tegen eigen lichaamscellen, in dit geval van de gewrichten. Hierdoor ontstaat een ontsteking die het gewricht verder beschadigt. Het is onbekend waarom het lichaam zich keert tegen de eigen cellen.

Werking
Tocilizumab remt in het lichaam het effect van bepaalde eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals bij reuma. Ze maken de ontsteking erger, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken.

Tocilizumab is een DMARD: een zogenaamde Disease Modifying Antireumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door reuma kunnen afremmen. Ze hebben geen snelle invloed op de pijn, maar kunnen de ontstekingsverschijnselen onderdrukken.

Behandeling
Artsen schrijven tocilizumab meestal voor als andere DMARD’s onvoldoende werken. Het wordt vaak gebruikt in combinatie met methotrexaat, ook een DMARD.

Effect
Net als de andere DMARD`s werkt tocilizumab niet meteen. De werking is meestal binnen 12 weken merkbaar.

Juveniele idiopathische arthritis (jeugdreuma, reuma bij kinderen)

Artsen schrijven tocilizumab soms voor bij kinderen met gewrichtsontstekingen, zoals juveniele idiopathische artritis (jeugdreuma). 

Bij jeugdreuma zijn bepaalde gewrichten ontstoken. Het geeft pijn, stijfheid en zwelling in de gewrichten van bijvoorbeeld handen, polsen, enkels of voeten. Door de ontsteking wordt het gewricht dik en gevoelig, soms ook warm. Op den duur kunnen de gewrichten beschadigd raken of kan groeiachterstand optreden.

Werking en effect
Tocilizumab remt in het lichaam het effect van bepaalde eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals bij reuma. Ze maken de ontsteking erger, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken. Hierdoor vermindert de ontsteking en wordt de jeugdreuma afgeremd.

Tocilizumab is een DMARD: een zogenaamde Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door reuma kunnen afremmen. Ze werken niet snel tegen de pijn, maar ze kunnen de ontstekingsverschijnselen onderdrukken. De klachten als pijn en stijfheid nemen meestal na enkele weken af.

Behandeling
Artsen schrijven vaak tocilizumab voor als andere medicijnen onvoldoende werken. Het wordt vaak gebruikt in combinatie met methotrexaat, ook een DMARD.

Reuscelarteriitis

Artsen schrijven tocilizumab soms voor bij een onsteking van de slagader (reuscelarteriitis).

Bij reuscelarteriitis is een bloedvat aan de zijkant van het hoofd ontstoken, U merkt dit aan (hevige) hoofdpijn en een rode brandende huid. Verder kan het bloedvat opgezet zijn en knobbelig aanvoelen. Ook kunt u last hebben van koorts, minder trek in eten en slechter zien. 

Werking en effect
Tocilizumab remt in het lichaam het effect van bepaalde eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals bij reuscelarteriitis. Ze maken de ontsteking erger, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken. Hierdoor wordt de ontsteking minder en wordt de ontsteking aan de slagader afgeremd.

Tocilizumab is een DMARD: dit is een Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die niet snel tegen de pijn werken, maar ze kunnen de ontstekingsverschijnselen onderdrukken. Hierdoor worden de klachten minder. 

Behandeling
Artsen schrijven tocilizumab vaak voor als methotrexaat onvoldoende werkt. 

COVID-19 (corona)

COVID-19 is de ziekte die wordt veroorzaakt door het coronavirus SARS-CoV-2. Coronavirussen leven in de neus en de keel. Ze kunnen zich verspreiden van mens tot mens door bijvoorbeeld hoesten, niezen of door te zoenen.

Verschijnselen 
Bij een groot deel van de besmette mensen verloopt deze ziekte zonder ernstige verschijnselen. Maar vooral bij mensen met een verminderde afweer, zoals ouderen en langdurig zieken, kan dit ernstig verlopen. Deze mensen kunnen een longontsteking krijgen en hieraan overlijden.

Milde verschijnselen die veel voorkomen:

• verkoudheidsklachten zoals neusverkoudheid, loopneus, niezen en keelpijn;
• hoesten;
• benauwdheid;
• koorts;
• plotseling verlies van reuk en/of smaak (zonder neusverstopping).

Heeft u een van deze klachten? Laat u zich dan testen. Wilt u meer weten over het testen op COVID-19? Kijk dan op de website van het RIVM.

Behandeling en effect
De milde klachten van COVID-19 verdwijnen meestal vanzelf. Artsen schrijven tocilizumab voor bij mensen die ernstig ziek zijn door COVID-19 en die hier extra zuurtstof voor krijgen of aan de beademing liggen. Tocilizumab remt de ontstekingsreactie in het lichaam. Het wordt samen met andere medicijnen gegeven, namelijk met corticosteroïden. Tocilizumab kan de kans verlagen dat u aan COVID-19 overlijdt. 

Bijwerkingen

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Verkoudheidsklachten. Denk hierbij aan hoesten, keelpijn, een verstopte neus of een loopneus.

• Te veel cholesterol in het bloed, waardoor de kans op hart- en vaatziekten groter wordt.

  Heeft u al een te hoog cholesterol in uw bloed? Dan zal uw arts u daar extra op controleren.

• Roodheid, blauwe plekken, jeuk en zwelling op de plaats van injectie.

  Deze verschijnselen zijn voorbijgaand.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Meer kans op infecties, zoals longontsteking  een ontsteking diep in de huid, of infecties in de blaas en urinewegen. 

  Infecties ontstaan eerder omdat de lichaamseigen afweer is verminderd. Een van de oorzaken is dat de aanmaak van witte bloedcellen is verminderd. Uw arts zal daarom uw bloed regelmatig controleren. Krijgt u koorts, rillingen, blaren in de mond of op de huid of andere verschijnselen van een infectie, raadpleeg dan altijd uw arts.

• Hoofdpijn

• Duizeligheid

• Gewichtstoename

• Hoge bloedruk

• Afwijkingen in de hoeveelheid mineralen in het lichaam.

  De hoeveelheid kalium kan te laag worden. 

• Opgezwollen enkels en onderbenen.

  Dit komt door te veel verwijding van de bloedvaten in de benen. Meestal verdwijnt dit na enkele weken. Raadpleeg uw arts, als u er hierna nog steeds last van heeft.

• Hoge bloeddruk

• Niet goed kunnen slapen of angst

• Maagdarmklachten, als misselijk zijn, verstopping en diarree. 

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. U merkt dat aan huiduitslag, galbulten of jeuk. Raadpleeg dan uw arts. In zeer zeldzame gevallen ontstaat een ernstige overgevoeligheid. Dit is te merken aan: koorts, ernstige benauwdheid, opgezwollen mond, tong, keel of gezicht, huiduitslag, ademhalingsproblemen, flauwvallen, blaren op de lippen en op de slijmvliezen van de mond en geslachtsdelen. Stop in deze gevallen met dit medicijn en waarschuw meteen een arts of ga naar de Eerstehulpdienst. 

  Als u overgevoelig bent mag u het medicijn in de toekomst niet meer gebruiken. Geef dat door aan de apotheker. Het apotheekteam let er dan op dat u het medicijn niet opnieuw krijgt. 

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Leverschade. U kunt dit merken aan een gevoelige, opgezwollen buik, buikpijn of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid. Waarschuw dan meteen uw arts

  Uw arts zal uw leverwaarden regelmatig controleren. 

• Ontsteking aan een uitstulping in de dikke darm. U merkt dit aan buikpijn links onder in de buik. In zeldzame gevallen kan de onsteking ook naar de buikholte gaan. U merkt dit aan buikpijn die erger wordt, koorts, overgeven, bloedverlies uit de anus of sufheid. Waarschuw dan onmiddelijk een arts. 

  Meestal gaat de ontsteking vanzelf over. 

• Ontsteking van het slijmvlies in de mond. U merkt dit aan een droge en gevoelige mond, bloedingen, blaasjes en kloofjes in de mond. Ook kan uw tandvlees gaan opzwellen en rood en gevoelig worden. 

  Raadpleeg uw arts als u hier veel last van heeft. 

• Een maagzweer. U merkt dat aan zeurende pijn in de bovenbuik, ernstige maagpijn of pijn achter het borstbeen. Door deze beschadiging kunt u bloedingen in de maag krijgen. Dit merkt u aan bloederige diarree of zwarte, teerachtige ontlasting. Stop dan met het gebruik en neem contact op met een arts. Ook kan het voorkomen dat u bloed braakt. Neem dan meteen contact op met een arts.

• Nierstenen. Dit merkt u aan hevige pijn in uw buik of zij, misselijkheid en braken of pijn bij het plassen. U kunt ook last hebben van rode, bruine of stinkende urine. 

  Waarschuw uw arts als u hier last van heeft. 

• Te trage werking van de schildklier. Een te langzame schildklier merkt u aan vermoeidheid, een koud gevoel en gewichtstoename.

  Merkt u dat u hier last van heeft? Raadpleeg dan uw arts.

• Te veel vet in het bloed, waardoor u meer kans heeft op hart- en vaatziekten. 

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Dit medicijn kunt u zelf toedienen met een injectie of u krijgt het toegediend in het ziekenhuis met een infuus.

Hoe?
Infuus:

Het medicijn wordt via een infuus gedurende 1 uur toegediend.

Injectie

Als u het medicijn zelf gaat toedienen krijgt u instructies van uw arts of verpleegkundige. Tocilizumab moet u vlak onder de huid inspuiten. Kies steeds een andere injectieplaats. U kunt bijvoorbeeld kiezen voor plekken in uw dij of buik. De injectiespuit is een voorgevulde wegwerpspuit met de juiste dosis voor één keer inspuiten.

Voorgevulde  injectiespuit
 

• Lees voor gebruik de gebruikershandleiding in de verpakking.
• Bewaar de injectiespuiten in de koelkast (niet in het vriesvak).
• Haal de injectiespuiten een half uur voor de injectie uit de koelkast, zodat de vloeistof wat kan opwarmen. Dan is de injectie minder pijnlijk. Dit is de enige manier waarop u de injectie op kamertemperatuur mag brengen. Verwarm de injectie NIET in uw hand of met de magnetron, dan werkt het medicijn minder goed.
• Dien de injectie toe in de onderbuik of in de bovenbenen. Vermijd toedienen in de buurt van een wond of litteken.
• Ontsmet de huid.
• Verwijder de naalddop van de wegwerpspuit. 
• Neem een flinke huidplooi tussen duim en wijsvinger. Breng de naald loodrecht in zijn geheel in de huidplooi.
• Druk met uw duim de zuiger van de spuit langzaam in tot alle vloeistof is ingespoten. Trek de naald daarna terug en laat nu pas de huidplooi los.
• Gooi de spuit met naald weg in een speciale afvalcontainer. U kunt deze verkrijgen bij uw apotheek. Volle containers kunt u bij uw apotheek inleveren.

Injectiepen

• Lees voor gebruik de gebruikershandleiding in de verpakking.
• Let op! Controleer de injectievloeistof via het kijkvenster. De injectievloeistof hoort helder en kleurloos tot lichtgeel van kleur te zijn. Heeft het een andere kleur? Of zitten er deeltjes in de injectievloeistof? Gebruik de injectiepen dan NIET.
• Verwijder de doorzichtige naalddop.
• Dien de injectiepen toe in de onderbuik, in de bovenbenen. Injecteer niet door kleding heen.
• Druk de injectiepen met het oranje uiteinde loodrecht op de injectieplaats tot u 'klik' hoort. 
• Houd de injectiepen dan nog 10 seconden stevig op zijn plaats tot u een tweede 'klik' hoort
• Houd de injectiepen dan nog 5 seconden stevig op zijn plaats tot het kijkvenster oranje kleurt.
• Verwijder de injectiepen loodrecht uit de injectieplaats.

Wanneer?
Infuus: U krijgt meestal 1 keer in de 2 of 4 weken een toediening met een infuus.

Injectie: U gebruikt de injectie meestal 1 keer per week of 1 keer in de 2 weken.

Hoelang?
Het kan tot 12 weken duren voor u iets merkt van het goede effect van dit medicijn. U kunt wel al eerder last krijgen van sommige bijwerkingen. Het is de moeite waard het gebruik toch door te zetten. Voor veel mensen weegt het voordeel van het gebruik uiteindelijk op tegen het nadeel.

Vergeten

Als u de afspraak met het ziekenhuis vergeten bent, moet u zo snel mogelijk een nieuwe afspraak maken.

Dient u de injectie bij uzelf toe? Het is belangrijk dat u dit medicijn gebruikt zoals de arts heeft voorgeschreven.
Bent u het medicijn vergeten te injecteren?

• Duurt het langer dan 7 dagen voordat u de volgende injectie moet toedienen? Dien de vergeten injectie dan alsnog toe. Volg daarna uw gewone schema.
• Duurt het 7 dagen of korter voordat u de volgende injectie moet toedienen? Sla dan de vergeten injectie over. U mag geen extra injectie toedienen.

Verboden

Autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.

Wisselwerking

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende.

• Vaccins. Overleg met uw arts als u gevaccineerd gaat worden. Bepaalde vaccins mag u niet gebruiken. Tocilizumab vermindert de werkzaamheid van deze vaccins en verhoogt de kans op bijwerkingen ervan. Dit betreft onder andere bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin, rotavirusvaccin en BCG-vaccin.
  Bij andere vaccins moet u soms een extra vaccinatie krijgen of moet uw bloed onderzocht om te kijken of het vaccin goed heeft gewerkt. Dit betreft onder andere influenzavaccin, tetanusvaccin en vaccin tegen baarmoederhalskanker.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Overleg met uw arts. U kunt dit medicijn beter NIET gebruiken als u zwanger bent of binnenkort wilt worden.
Over het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend.

Gebruik daarom tijdens en tot en met 6 maanden na de behandeling betrouwbare anticonceptie. Bijvoorbeeld de pil of condooms.

Meld het in elk geval aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent, of binnenkort wilt worden. Zo mogelijk kan uw arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn, waarvan wel bekend is dat het veilig is voor u en het kind.

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk voor de baby is. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Stoppen

Als u stopt met dit medicijn, kunnen de klachten weer terugkomen. Overleg met uw arts, als u wilt stoppen.

Handelsinformatie

Tocilizumab is sinds 2009 internationaal op de markt. Het is op recept verkrijgbaar onder de merknaam RoActemra, Tyenna en Tofidence in injecties en als infuus.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.