Introductie
Bicalutamide is een anti-androgeen. Dat wil zeggen dat het de werking tegengaat van mannelijke geslachtshormonen.
Artsen schrijven dit medicijn voor bij prostaatkanker. Soms ook bij te vroege puberteit (pubertas praecox) bij jongens.
Instructiefilmpje
Film 1 - Slikken van medicijnen
Highlight
- Bicalutamide blokkeert mannelijke geslachtshormonen, zoals testosteron. Het is een anti-androgeen. Hierdoor remt het de groei van bepaalde tumoren.
- Bij prostaatkanker. De klachten worden minder en de tumor groeit minder snel. En bij te vroege puberteit bij jongens.
- Neem de tablet in op een vast tijdstip, bijvoorbeeld 's ochtends bij het ontbijt. Dan vergeet u minder snel een dosis.
- Blijf bicalutamide doorgebruiken, ook al zijn uw klachten verminderd. Wilt u stoppen? Overleg eerst met uw arts.
- Mannen kunnen pijnlijke gezwollen borsten krijgen. De zwelling gaat niet altijd meer weg. Ook opvliegers komen voor.
- Andere bijwerkingen: misselijkheid, diarree, verstopping en buikpijn. Ook kunt u gezwollen enkels en voeten krijgen of u zwak, duizelig of benauwd voelen.
- Heeft u veel last van de bijwerkingen? Raadpleeg dan uw arts.
- U mag tijdens en tot 130 dagen na de behandeling geen kinderen verwekken. Heeft u een partner die zwanger kan worden? Dan moet zij ook betrouwbare anticonceptie gebruiken. Overleg hierover met uw arts.
Werking
Kanker
Kanker is een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende aandoeningen, waarbij lichaamscellen zich ongeremd vermenigvuldigen. Het gevolg is tumoren (gezwellen) of afwijkingen in bloed en lymfebanen. Het is een ernstige ziekte die, als men er niets aan doet, fataal kan zijn.
Dankzij nieuw onderzoek is tegenwoordig goede behandeling voor veel soorten kanker mogelijk. Bij snelle behandeling voorkomt u dat een kankergezwel doorgroeit in het omringende weefsel of dat het uitzaait. Bij uitzaaiingen ontstaat kanker op andere plaatsen in het lichaam.
Oorzaak
In elke cel zit DNA. DNA bevat de erfelijke eigenschappen van ons lichaam, zoals de bloedgroep en de kleur van de ogen. Door het DNA weten cellen wat ze moeten doen, bijvoorbeeld ook hoe snel ze zich moeten delen. Bij een celdeling ontstaan uit één cel twee dochtercellen, met exact hetzelfde DNA als de moedercel. Als het stukje DNA dat de celdeling bestuurt beschadigd raakt, kan de cel zich sneller gaan delen. De dochtercellen van elke cel bevatten dezelfde beschadiging in het DNA. Daardoor gaan ook deze cellen zich ongeremd delen, met kanker tot gevolg.
Hoe de beschadiging in het DNA ontstaat, is vaak onbekend. Het lijkt soms te komen door chemische stoffen als teer in tabaksrook, of door asbest, alcohol, te veel of te vet voedsel, straling of door een erfelijke aanleg.
Verschijnselen
Kanker is een verraderlijke ziekte. Elke kankersoort veroorzaakt weer andere klachten. In het beginstadium zijn er vaak helemaal geen verschijnselen. Pas als een kankergezwel tegen zenuwen aandrukt, is pijn te voelen.
Sommige klachten komen bij vrijwel alle kankersoorten voor, zoals erge vermoeidheid, gebrek aan eetlust en sterke vermagering (bijvoorbeeld meer dan drie kilo per maand).
Prostaatkanker
De prostaat is een klier die in de onderbuik om de urinebuis heen ligt. Deze klier maakt het prostaatvocht dat bij de zaadlozing samen met de zaadcellen naar buiten komt. Het mannelijke hormoon testosteron bevordert de groei van de kankercellen. Testosteron wordt aangemaakt door de zaadballen.
Op de plaats van de tumor verhardt de prostaat. Door de tumor kan de prostaat ook groter zijn. De tumor kan de plasbuis dichtknijpen waardoor het plassen moeilijker gaat.
Prostaatkanker komt vooral voor bij oudere mannen.
Behandeling
Hormonen, bestraling of operatie zijn de meest voorkomende behandelingsmethoden bij prostaatkanker.
Bij een operatie verwijdert men de zaadballen, zodat deze het mannelijke hormoon testosteron niet meer kunnen aanmaken.
Met hormonen probeert men het effect van het mannelijke hormoon testosteron uit te schakelen.
Als hormoon kan de arts bicalutamide voorschrijven. Meestal schrijft de arts bovendien andere blokkerende hormonen voor, zoals leuproreline, triptoreline of gosereline.
Als u bicalutamide zonder deze andere hormonen gebruikt, is de dosering hoger dan in combinatie met deze hormonen.
Werking
Bicalutamide vermindert de invloed van het mannelijke hormoon testosteron op de prostaat.
Effect
Met alleen hormonen kan de ziekte niet genezen. De klachten worden wel minder en de tumor groeit minder snel.
Voortijdig begin puberteit
De medische term voor een te vroege puberteit is pubertas praecox. Bij deze ontwikkelingsstoornis stopt op jonge leeftijd de lengtegroei en ontstaan al geslachtskenmerken.
Bij jongens is sprake van pubertas praecox als zij mannelijke geslachtskenmerken krijgen voordat ze 9 jaar oud zijn. Zoals een zware stem en baardgroei.
Pubertas praecox is niet alleen een probleem omdat het kind stopt met groeien, maar ook omdat volwassen geslachtskenmerken psychisch zwaar kunnen zijn.
Oorzaak
Een mogelijke oorzaak kan liggen bij de hypothalamus of hypofyse. De hypothalamus is een deel van de hersenen dat de hypofyse stimuleert. De hypofyse is een klier in de hersenen die andere hormonen aanmaakt. De hormonen van de hypothalamus stimuleren de hypofyse om hormonen te maken. Deze hypofysehormonen zetten de zaadballen aan om geslachtshormonen te maken.
Hoe het komt dat de hersenen deze hormonen te vroeg aanmaken is grotendeels onbekend. Zelden is de oorzaak een tumor, ontsteking of verwonding van de hersenen.
De oorzaak kan ook buiten de hersenen liggen, zoals een tumor in eierstok, zaadbal of bijnier of een schildklieraandoening.
Behandeling
Als de oorzaak is dat de hypothalamus of hypofyse de hormonen te vroeg aanmaken, kan de arts de aanmaak remmen met bijvoorbeeld bicalutamide. De arts houdt goed in de gaten of het kind inderdaad voldoende groeit.
Werking
Bicalutamide remt de aanmaak van het mannelijke geslachtshormoon (testosteron). Hierdoor wordt de puberteit 'afgeremd'.
Bicalutamide wordt samen met anastrozol of letrozol gegeven. Deze middelen onderdrukken oestrogenen (vrouwelijke geslachtshormonen).
Lees meer over voortijdig begin puberteit . "Bijwerkingen
Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)
Groei van borsten
Dit neemt meestal af na stoppen met de behandeling of verminderen van de dosering. Soms blijven de borsten of gaan ze niet meer helemaal weg. Het klierweefsel en de tepels kunnen ook pijnlijk aanvoelen. Soms probeert men deze bijwerking te voorkomen door voorafgaand aan de behandeling de borstklieren kort te bestralen.
Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)
Maagdarmklachten, zoals misselijkheid, diarree, verstopping en buikpijn
Opvliegers: aanvallen van warmtegevoel, rood hoofd en zweten
Vochtophoping (oedeem). Dit merkt u bijvoorbeeld aan dikke enkels, ringen die niet meer passen en aan een toename van het gewicht.
Krachteloosheid of gevoel van zwakte
Duizeligheid, als u dit middel gebruikt in combinatie met de hormonen leuproreline, triptoreline of gosereline.
Pijn, bijvoorbeeld in het bekken, pijn op de borst die niet wordt veroorzaakt door hartaandoeningen.
Kortademigheid. Raadpleeg in dat geval uw arts.
Blaasklachten, zoals bloed in de urine. Raadpleeg in dat geval uw arts of verpleegkundige.
Huidreacties, zoals huiduitslag en zelden droge huid, bultjes en jeuk, soms veroorzaakt door allergie en zweten.
Raadpleeg uw arts bij huiduitslag. Als de huiduitslag ontstaat door allergie mag u dit middel niet opnieuw gebruiken. Geef daarom aan de apotheek door dat u allergisch bent voor bicalutamide. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)
Spijsverteringsklachten, zoals droge mond, winderigheid en gebrek aan eetlust. Dit komt vooral voor als u dit middel gebruikt in combinatie met de hormonen leuproreline, triptoreline of gosereline.
Ziek gevoel, zoals rillingen en hoofdpijn
Slaperigheid als u dit middel gebruikt in combinatie met de hormonen leuproreline, triptoreline of gosereline.
Impotentie, verminderde zin in vrijen en stoornissen bij het klaarkomen, zoals niet kunnen klaarkomen of een verminderde hoeveelheid zaadvloeistof.
Als u stopt met het gebruik van dit middel, gaan deze bijwerkingen geleidelijk aan weer over.
Psychische klachten, zoals ernstige neerslachtigheid en slapeloosheid
Als u dit merkt neem dan contact op met uw arts.
Veranderingen van het lichaamsgewicht, zowel toename als afname. Heeft u aanleg tot dik worden, let dan extra op uw dieet.
Bloedarmoede, door een verminderde aanmaak van rode bloedcellen. Dit kan voorkomen als u dit middel gebruikt in combinatie met de hormonen leuproreline, triptoreline of gosereline. Neem contact op met uw arts bij extreme vermoeidheid.
Haaruitval of juist versterkte haargroei op borst en in gezicht
De allergie kan zich ook uiten in 'angio-oedeem': een zwelling van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd worden. Als het ontstaat, moet u onmiddellijk een arts bellen of naar de Eerste-Hulpdienst gaan.
U mag dit middel in de toekomst niet meer gebruiken. Geef daarom aan de apotheek en het ziekenhuis door dat u overgevoelig bent voor dit middel. Zij kunnen er dan op letten dat u dit middel niet opnieuw krijgt.
Te veel glucose in het bloed. Raadpleeg uw arts als u veel dorst heeft en veel moet plassen. Mensen met diabetes (suikerziekte) moeten hun bloedglucose vaker controleren.
Hartaandoeningen, zoals een verminderde pompkracht van het hart, pijn op de borst of een hartinfarct. Neem contact op met uw arts bij benauwdheid en dikke enkels, pijn op de borst of een drukkend gevoel op de borst.
Leveraandoeningen. Dit merkt u aan een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid. Waarschuw dan een arts.
Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)
Verminderde aanmaak van bloedplaatjes. Hierdoor ontstaat een verhoogde kans op bloedingen, zoals bloedneuzen.
Neem contact op met uw arts als u vaak last heeft van bloedneuzen en onverklaarbare blauwe plekken.
Stoornissen in het hartritme. Raadpleeg uw arts als u denkt dat dit bij u het geval is. Mensen met aangeboren verlengd QT-interval hebben meer kans op hartritmestoornissen. Heeft u deze hartritmestoornis? Dan mag u dit medicijn NIET gebruiken.
Overleg met uw arts. Mogelijk kunt u overstappen op een ander medicijn.
Ernstige longaandoening. Raadpleeg daarom altijd uw arts bij onverklaarbare benauwdheid.
Uw huid kan gevoelig worden voor zonlicht. Ga daarom niet in de zon tussen 10.00 uur en 15.00 uur. Gebruik zonnebrandcrème met factor 50 en draag kleding die uw huid beschermt. Ga ook niet onder de zonnebank.
Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden
Uitleg frequenties
Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen
Gebruik
Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.
Hoe?
Innemen met een half glas water.
Wanneer?
U mag het medicijn innemen op elk moment van de dag. Kies wel een vast tijdstip, zodat u dit medicijn regelmatig inneemt. Bovendien vergeet u dan minder snel een dosis. Omdat u dit medicijn één keer per dag gebruikt, is 's ochtends het beste tijdstip.
Hoelang?
Wanneer prostaatkanker niet verder wordt behandeld: gebruik dit medicijn door, ook als de klachten zijn verminderd of verdwenen.
Bij te vroege puberteit: totdat een goede volwassen lengte is bereikt.
Vergeten
Het is belangrijk dat u dit medicijn consequent blijft slikken. Mocht u toch een dosis vergeten:
Als u dit middel 1 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 8 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 8 uur? Sla de vergeten dosis dan over.
Verboden
Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?
Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.
Wisselwerking
De medicijnen waarmee de belangrijkste wisselwerkingen optreden, zijn de volgende:
- Mannelijke geslachtshormonen, zoals androstanolon, nandrolon, prasteron of testosteron. Bicalutamide kan de werking van deze medicijnen tegengaan. Of mogelijk werkt bicalutamide juist minder goed. Overleg hierover met uw arts. Uw arts schrijft mogelijk een ander medicijn voor.
Twijfelt u eraan of de bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.
Zwangerschap
Dit medicijn wordt alleen door mannen met prostaatkanker gebruikt. Bent u een vrouw en gebruikt uw partner dit medicijn? Tijdens de behandeling van uw partner en tot 130 dagen daarna mag u niet zwanger worden. Bespreek met uw arts een betrouwbare anticonceptiemethode.
Stoppen
Stop niet zomaar met het gebruik van dit medicijn. Doe dit alleen in overleg met uw arts.
Handelsinformatie
Bicalutamide is sinds 1995 internationaal op de markt. Het is verkrijgbaar in tabletten onder de merknamen Biluron en Casodex, en als het merkloze Bicalutamide.
Disclaimer
Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.