Introductie

Estradiol is een vrouwelijk geslachtshormoon, namelijk een oestrogeenhormoon. Het wordt voornamelijk in de eierstokken aangemaakt. Het speelt een belangrijke rol bij de vruchtbaarheidscyclus.

Artsen schrijven het voor bij overgangsklachten en bepaalde vormen van kanker. Ook wordt het gebruikt als hormoonbehandeling bij genderdysforie en soms om de baarmoeder voor te bereiden op een IVF behandeling bij verminderde vruchtbaarheid. Het werd vroeger gebruikt bij botontkalking.

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Estradiol is een vrouwelijk geslachtshormoon (oestrogeen). Het is belangrijk voor de vruchtbaarheid.
• Bij overgangsklachten, borstkanker en als hormoonbehandeling bij genderdysforie. Soms wordt het ook gebruikt om de baarmoeder voor te bereiden op een IVF-behandeling.
• Bij overgangsklachten heeft u na 1 tot 2 weken minder klachten.
• Bij borstkanker wordt het meestal gebruikt met andere medicijnen.
• Bij genderdysforie merkt u de eerste effecten na een paar maanden.
• In het begin kunt u last krijgen van misselijk voelen, hoofdpijn, pijnlijke borsten en doorbraakbloedingen. Blijft u last houden? Raadpleeg dan uw arts.
• Estradiol maakt de kans op baarmoederkanker groter. Om dit te voorkomen schrijft uw arts soms ook een progestageenhormoon voor.
• Gebruik dit medicijn bij voorkeur niet langer dan 5 jaar. Hoewel de kans klein is, wordt de kans op ernstige bijwerkingen zoals borstkanker groter als u dit medicijn langer gebruikt.
• Let op! Gebruik dit medicijn niet als u zwanger bent. Gebruikt u estradiol en bent u zwanger geworden of heeft u een kinderwens? Overleg dan met uw apotheker of arts.
• Geeft u borstvoeding? Dit medicijn komt in de moedermelk en zorgt ervoor dat uw moedermelk minder wordt.

Werking

Overgangsklachten

Verschijnselen
Door een tekort aan oestrogenen kunt u overgangsklachten krijgen zoals menstruatiestoornissen, opvliegers, zweetaanvallen, slaapproblemen, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen. Het slijmvlies van de vagina kan droger worden, waardoor het vrijen pijnlijk kan zijn en er zich makkelijker vaginale infecties kunnen voordoen.

Oorzaak
Als tussen het 40e en 55e levensjaar de activiteit van de eierstokken geleidelijk afneemt, ontstaat er een tekort aan oestrogenen in het lichaam. De menstruatie houdt geleidelijk aan op. De laatste menstruatie heet de menopauze. Na de menopauze maakt het lichaam minder oestrogenen aan dan tijdens de vruchtbare levensfase. Door dit tekort aan oestrogenen ontstaan overgangsklachten. Ook als de eierstokken operatief zijn verwijderd, ontstaan er overgangsverschijnselen.

Behandeling 
Artsen schrijven dit medicijn alleen voor als de overgangsklachten u ernstig hinderen in de normale dagelijkse bezigheden.

Als u uw baarmoeder nog heeft, moet u deze tabletten combineren met progestageenhormoon. Als u geen baarmoeder meer heeft hoeft u geen progestageenhormoon te gebruiken.

Het progestageenhormoon voorkomt dat het baarmoederslijmvlies te veel gaat groeien en er mogelijk baarmoederkanker ontstaat.

Er zijn verschillende doseerschema’s:

• Estradioltabletten aaneengesloten gebruiken en het progestageen hormoon op minstens tien, maar liever twaalf tot veertien dagen per vier weken erbij. Na de laatste dosis van progestageen hormoon ontstaat een onttrekkingsbloeding.
• Estradioltabletten aaneengesloten gebruiken en op alle dagen progestageen hormoon erbij. Hierbij kan soms een doorbraakbloeding ontstaan op een onvoorspelbaar moment.
• Estradioltabletten gebruiken gedurende drie tot vier weken, waarna een pauze volgt van twee tot zeven dagen. De laatste twaalf tot veertien dagen voor de pauze moet het progestageen hormoon erbij worden gebruikt. Na de laatste dosis progestageen ontstaat een op een menstruatie lijkende onttrekkingsbloeding. In dit geval, waarbij u de estradioltabletten met een aantal pauzedagen gebruikt, kunnen er juist op die dagen weer overgangsklachten ontstaan. Daarom adviseren artsen tegenwoordig om de estradioltabletten aaneengesloten te gebruiken.

Werking
Estradiol tabletten vullen de hoeveelheid oestrogenen aan. Hierdoor verminderen de overgangsklachten.

De gunstige werking bij overgangsklachten is pas na één tot twee weken merkbaar.

Kanker

Borstkanker
Borstkanker is gevoelig voor vrouwelijke geslachtshormonen. De kankercellen worden geremd in hun groei door een hoge dosering vrouwelijke oestrogeenhormonen, zoals estradiol.

Uitgezaaide borstkanker is lastig te opereren, daarom schrijven artsen soms estradiol voor om de groei van de kankercellen te remmen.

Estradiol wordt meestal gebruikt in combinatie met andere medicijnen. Het wordt gebruikt bij vrouwen bij wie de borstkanker is ontdekt ruim na de overgang.

Botontkalking

Na de overgang maakt uw lichaam minder oestrogenen. Hierdoor kunnen uw botten brozer worden. Dit heet botontkalking of osteoporose. U kunt hierdoor sneller uw botten of ruggenwervels breken.

Behandeling
Vroeger werd estradiol gebruikt om botontkalking en botbreuken te voorkomen bij vrouwen na de overgang. Maar ze kunnen na een lange tijd bijwerkingen veroorzaken zoals trombose in de benen of de longen. Ook verhogen ze de kans op het krijgen van borstkanker. Daarom worden ze niet meer aangeraden om botontkalking te voorkomen bij vrouwen na de overgang

Genderdysforie

Mensen met genderdysforie hebben het gevoel dat het geslacht waarmee ze zijn geboren niet bij ze past.

Bij sommigen is dit gevoel zo sterk dat ze hiervoor een behandeling met medicijnen krijgen. Bij transvrouwen schrijft de arts vaak estradiol voor. Dit zorgt onder andere voor borstvorming, afname van lichaamsbeharing en een verandering van de vetverdeling. 

Vaak wordt estradiol voorgeschreven samen met triptoreline. Dit medicijn onderdrukt het mannelijke geslachtshormoon testosteron. 

Verminderde vruchtbaarheid

Bij verminderde vruchtbaarheid kan er een IVF-behandeling (In Vitro Fertilisatie) plaatsvinden. Bij een IVF-behandeling vindt een bevruchting buiten het lichaam plaats. Er zijn voor een IVF-behandeling meerdere eicellen nodig. Daarom wordt de eirijping gestimuleerd met medicijnen. Na de eisprong haalt de arts de rijpe eicellen uit de eierstokken om ze vervolgens buiten het lichaam te laten bevruchten.

Estradiol wordt soms voorgeschreven door de arts om de baarmoeder voor te bereiden op een IVF behandeling.

Bijwerkingen

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Misselijkheid, hoofdpijn en pijnlijke of gespannen borsten.

  Deze klachten horen na enige tijd vanzelf over te gaan. Zo niet, neem dan contact op met uw arts en apotheker. Het kan zijn dat u minder sterke tabletten moet gebruiken.

• Doorbraakbloedingen ('spotting') of meer of minder vaginale afscheiding dan normaal.

  Deze klachten horen na enige tijd vanzelf over te gaan. Als u last blijft houden, raadpleeg dan uw arts.

• Vasthouden van vocht (dikke enkels en voeten).

  U merkt dit ook aan een toename van uw lichaamsgewicht. Hierdoor kan uw bloeddruk iets stijgen. Gebruik van minder sterke tabletten kan deze bijwerking meestal voorkomen. Het is zelden zo ernstig dat u met dit medicijn moet stoppen.

• Buikpijn, diarree en een opgeblazen gevoel

• Stemmingsveranderingen, nervositeit, depressiviteit en minder zin in vrijen.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Migraine en duizeligheid.

• Huidafwijkingen, zoals bruine vlekken op de huid, droge huid, acne of huidirritatie onder invloed van zonlicht.

  Raadpleeg uw arts als u hier last van heeft.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. U merkt dat aan huiduitslag, jeuk of galbulten. Dit kan zich ook uiten in 'angio-oedeem': een zwelling van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd worden.

  Als dit ontstaat, moet u onmiddellijk een arts opzoeken of naar de Eerste-Hulpdienst gaan. U mag dit soort middelen in de toekomst dan niet meer gebruiken. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn of een ander oestrogeenhormoon niet opnieuw krijgt.

• Als u endometriose heeft, kunt u hier meer last van krijgen. Bij endometriose groeit het slijmvlies dat normaal de binnenkant van de baarmoeder bekleedt op plaatsen buiten de baarmoeder.

  Neem contact op met uw arts als u meer of langduriger endometrioseklachten heeft, zoals buikpijn en menstruatiepijn. Mogelijk kan uw arts een ander middel toevoegen.

• Trombose, waarbij een bloedstolseltje een bloedvat kan afsluiten. Dat gebeurt meestal in een been, soms komt het bloedstolsel in de longen terecht. U kunt trombose herkennen aan een dikke, harde, rode en pijnlijke plek op het been, soms aan pijn in de kuit en een zwaar gevoel in het been, zelden aan plotseling optredende kortademigheid, soms met pijn of het ophoesten van bloed.

  Waarschuw in deze gevallen onmiddellijk een arts of ga meteen naar de Eerste-Hulpdienst.

• Beroerte (herseninfarct). Heeft u eerder een beroerte gehad? U heeft dan meer kans op trombose of het opnieuw krijgen van een beroerte.

  Overleg met uw arts of u dit medicijn mag gebruiken.

• Verhoging van een bepaald soort vetten, triglyceriden, in het bloed. Als u al een te hoog vetgehalte in uw bloed heeft, zal uw arts u daar extra op controleren.

  Indien mogelijk, zal uw arts eventueel de dosering aanpassen of een ander medicijn of andere toedieningsvorm (bijvoorbeeld een pleister) aan u voorschrijven.

• Heeft u angina pectoris (hartkramp), of ooit een hartaanval gehad? Het is niet zeker of u dit medicijn dan veilig kunt gebruiken. Mogelijk heeft u meer kans op klachten van angina pectoris, of het opnieuw krijgen van een hartaanval. Overleg met uw arts of u dit medicijn mag gebruiken. 

Bij gebruik langer dan een half tot één jaar:
De kans op onderstaande bijwerkingen is groter naarmate u dit medicijn langer gebruikt. Daarom is het belangrijk elk half jaar met uw arts te overleggen of het gebruik van dit medicijn nog nodig is. Als u stopt met het medicijn, daalt de kans op deze bijwerkingen weer.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Borstkanker

  Hoewel de kans klein is, is de kans ongeveer twee keer hoger dan bij vrouwen die geen hormonen gebruiken. Bij vrouwen die borstkanker hebben of hebben gehad, kan de tumor groeien of terugkomen door het gebruik van dit middel. U kunt dit middel daarom beter niet gebruiken. Overleg met uw arts over een mogelijk alternatief. Indien dit er niet is, kunt u bij sommige vormen van borstkanker, wanneer is aangetoond dat de tumor ongevoelig is voor hormonen, dit middel wel gebruiken.

• Baarmoederkanker, als deze tabletten zonder progestageenhormoon erbij worden gebruikt. Bij vrouwen die baarmoederkanker hebben of hebben gehad, kan de tumor groeien of terugkomen door het gebruik van dit middel.

  U kunt dit middel daarom beter niet gebruiken. Overleg met uw arts over een mogelijk alternatief. Indien dit er niet is, kunt u in sommige gevallen dit middel wel gebruiken, in combinatie met een progestageenhormoon. Bij combinatie met progestageenhormoon is de kans op baarmoederkanker juist lager dan bij vrouwen die geen hormonen gebruiken.

• Leveraandoeningen en galstenen. De galstenen zelf zijn vaak pijnloos, een enkele keer ontstaat er een galblaaskoliek. U merkt dit aan hevige pijnaanvallen in de bovenbuik. Waarschuw dan een arts. Een leveraandoening merkt u aan een gevoelige, opgezwollen buik of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid. Waarschuw dan een arts.

• Dementie bij vrouwen ouder dan 65 jaar.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek.

Wanneer? 
U mag het medicijn innemen op elk moment van de dag. Het beste kunt u een vast tijdstip kiezen, bijvoorbeeld 's ochtends bij het ontbijt, dan vergeet u minder snel een dosis.

• Overgangsklachten: gebruik de tabletten volgens het door uw arts voorgeschreven doseerschema. Zie ook de rubriek Werking en toepassingen onder 'Overgangsklachten'.
• Genderdysforie: wanneer u kunt starten met dit medicijn hangt af van waar u bent in uw behandeling.
• Verminderde vruchtbaarheid: u start met dit medicijn op de eerste dag van uw menstruatie.

Hoe lang?

• Overgangsklachten: gebruik dit medicijn bij voorkeur niet langer dan 5 jaar.
• Genderdysforie: meestal gebruikt u dit medicijn gedurende uw hele leven.
• Verminderde vruchtbaarheid: uw arts bepaalt hoe lang u dit medicijn moet gebruiken.

Vergeten

Het is belangrijk dit medicijn consequent in te nemen. Als u toch een dosis vergeten bent:

U gebruikt dit medicijn 1 keer per dag: duurt het nog meer dan 12 uur voor u de volgende tablet normaal inneemt? Neem de vergeten tablet dan alsnog in.
Duurt het nog minder dan 12 uur? Sla de vergeten tablet dan over.

Verboden

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet

Wisselwerking

Dit medicijn kan wisselwerkingen hebben met andere medicijnen.

Het medicijn waarmee de belangrijkste wisselwerking optreedt, is het volgende. In de tekst hieronder staat alleen de werkzame stof van dit medicijn, dus niet de merknaam. Of uw medicijn die werkzame stof bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

• Tamoxifen en fulvestrant (anti-oestrogenen) en anastrozol, exemestaan en letrozol (aromatase-remmers) die gebruikt worden bij bepaalde vormen van borstkanker. Deze middelen en estradiol kunnen elkaars werking tegengaan. Overleg met uw arts.

Twijfelt u eraan of bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Gebruik dit medicijn NIET tijdens de zwangerschap of als u binnenkort zwanger wilt worden. Als u dit middel gebruikt en u raakt zwanger of denkt erover om zwanger te worden, overleg dan met uw arts.

Deze tabletten zijn niet geschikt als anticonceptiepil. De anticonceptiepil bevat een zwaarder hormoon. Als u niet zeker weet of u nog zwanger kunt worden, moet u extra maatregelen nemen, bijvoorbeeld door ook condooms te gebruiken. Mogelijk is een gewone anticonceptiepil geschikter voor u. Raadpleeg daarover uw arts.

Als uw laatste menstruatie meer dan een jaar geleden was, zijn extra maatregelen waarschijnlijk niet meer nodig.

Borstvoeding 
Dit medicijn komt in de moedermelk terecht. De hoeveelheid is echter uiterst gering en schadelijke effecten voor de zuigeling zijn er waarschijnlijk niet. Een groter probleem is echter dat het oestrogeenhormoon de borstvoeding laat teruglopen. Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts.

Stoppen

Gebruikt u dit middel voor het starten van de puberteit? U heeft dit medicijn meestal gedurende uw hele leven nodig. Stop alleen in overleg met uw arts.

Gebruikt u dit middel voor de overige toepassingen? U kunt met dit medicijn stoppen wanneer u wilt. Als u stopt, kunnen de klachten terugkeren. In dat geval kunt u in overleg met uw arts de behandeling weer een half jaar voortzetten.

Handelsinformatie

Estradiol is sinds 1928 internationaal op de markt. Tabletten met estradiol zijn op recept verkrijgbaar onder de merknamen Cetura, Estrofem, Progynova en Zumenon en en als het merkloze Estradiol.

Estradiol tabletten worden ook gebruikt in combinatie met andere werkzame stoffen, namelijk gecombineerd met

• dydrogesteron onder de merknaam Femoston
• norethisteron onder de merknamen Activelle, Kliogest, Trisequens
• diënogest onder de merknaam Qlaira
• nomegestrol onder de merknaam Zoely

Estradiol is ook verkrijgbaar in pleisters (estradiol pleisters), implantatietablet onder de huid (Meno-implant), vaginaal tablet (Vagifem) en neusspray (Aerodiol). Deze tekst gaat uitsluitend over de tabletten met alleen estradiol.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.