Introductie

Dit middel is een anticonceptie-spiraaltje. Het bevat het vrouwelijk progestageenhormoon levonorgestrel. Progestageenhormonen werken ongeveer hetzelfde als het natuurlijke progesteron. Progestageenhormonen spelen een belangrijke rol bij de vruchtbaarheidscyclus.

Artsen schrijven dit medicijn voor om zwangerschap te voorkomen, bij menstruatieklachten, bij abnormaal vaginaal bloedverlies en samen met oestrogeenhormonen bij overgangsklachten.

Highlight

• Spiraaltje met het progestageen-hormoon levonorgestrel.
• Om zwangerschap te voorkomen (anticonceptiemiddel) en bij menstruatieklachten zoals pijnlijke menstruaties of veel bloedverlies. Soms wordt het ook gebruikt bij endometriose (wildgroei van weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies).
• Wordt ook gebruikt bij overgangsklachten. Het is dan een aanvulling op de behandeling met oestrogenen. Oestrogenen verhogen de kans op baarmoederkanker. Het spiraaltje gaat dit tegen.
• Een arts brengt het spiraaltje in uw baarmoeder.
• Het spiraaltje kan ongemerkt loslaten. Voel na elke menstruatie met uw vinger of u de draadjes aan het spiraaltje nog voelt.
• Uw menstruatie kan onregelmatig worden of wegblijven. Blijft u last houden? Raadpleeg dan uw arts.
• Andere bijwerkingen zijn rugpijn, buikpijn, misselijkheid, hoofdpijn, pijnlijke of gespannen borsten, dikke enkels en voeten, minder zin in vrijen. Heeft u hier veel last van of na 3 maanden nog altijd klachten? Overleg dan met uw apotheker of arts.
• Komt u erachter dat u toch zwanger bent geworden? Laat het spiraaltje dan zo snel mogelijk verwijderen.
• U kunt het spiraaltje met levonorgestrel veilig gebruiken tijdens het geven van borstvoeding.

Download de samenvatting

Werking

Voorkomen van zwangerschap

Werking
Het levonorgestrel spiraaltje maakt de binnenkant van de baarmoeder minder geschikt voor het innestelen van een mogelijk bevruchte eicel. Ook maakt het de slijmprop in de baarmoederhals moeilijk doordringbaar voor zaadcellen. Hierdoor wordt zwangerschap voorkomen.

Wanneer kiezen voor het spiraaltje met levonorgestrel?
Het spiraaltje is soms beter te gebruiken dan de gewone anticonceptiepil. Dit is bijvoorbeeld het geval bij:

• vrouwen die regelmatig een dosis van de anticonceptiepil missen, omdat ze deze steeds vergeten;
• vrouwen die geen oestrogeenhormonen mogen gebruiken, bijvoorbeeld vanwege trombose. Of daar te veel bijwerkingen van ondervinden, zoals misselijkheid, hoofdpijn of het vasthouden van vocht;
• vrouwen die last hebben van overvloedige of langdurige menstruaties. Vrouwen die bij gebruik van de koperhoudende spiraaltjes te veel bloedverlies krijgen, kunnen vaak wel het levonorgestrel spiraaltje gebruiken.

Effect
Het spiraaltje werkt direct na plaatsing. De betrouwbaarheid is zeer groot, het is betrouwbaarder dan de spiraaltjes op koperbasis.

Menstruatieklachten

Verschijnselen
Sommige vrouwen hebben veel pijn bij de menstruatie, vooral buikpijn en buikkramp.

Behandeling
Het levonorgestrel spiraaltje kan overvloedig bloedverlies minder erg maken. Bloedingen worden minder heftig, korter en minder pijnlijk dan een gewone menstruatie. Ongeveer één op de vijf vrouwen krijgt na een tijd geen bloedingen meer.

Effect
De werking bij menstruatiepijn kan wat langer op zich laten wachten. Meestal duurt het een paar maanden voordat u verbetering merkt.

Abnormaal vaginaal bloedverlies

Als de menstruatie onregelmatig is, veel heviger is of op andere momenten komt dan normaal, is er sprake van abnormaal bloedverlies.

Werking
Het levonorgestrel spiraaltje kan overvloedig bloedverlies minder erg maken. Bloedingen worden minder heftig, korter en minder pijnlijk dan een gewone menstruatie. Ongeveer één op de vijf vrouwen krijgt na een tijd geen bloedingen meer.

Effect
De werking bij overvloedig bloedverlies kan wat langer op zich laten wachten. Meestal duurt het een paar maanden voordat u verbetering merkt.

Overgangsklachten

Overgangsklachten, zoals opvliegers, kunnen minder worden door oestrogeenhormonen. Een nadeel van oestrogeenhormonen is dat ze bijwerkingen geven op de baarmoeder, zoals een verhoogde kans op baarmoederkanker.

Oestrogeenhormonen moeten daarom worden gecombineerd met progestageenhormonen, zoals levonorgestrel, bij vrouwen die hun baarmoeder nog hebben. Levonorgestrel voorkomt dat het baarmoederslijmvlies door de oestrogeenhormonen erg gaat groeien en er baarmoederkanker ontstaat. 

Effect
Door progestageenhormoon, zoals in het spiraaltje, altijd te gebruiken zal het baarmoederslijmvlies niet meer veel groeien. Bij combinatie met oestrogeenhormonen zullen de menstruaties langzaam in het eerste jaar minder worden. Totdat er geen menstruatie meer komt.

Endometriose

De baarmoeder is van binnen met een slijmvlies bekleed. Dit slijmvlies heet endometrium. Bij endometriose zit er weefsel dat daarop lijkt ook buiten de baarmoeder, bijvoorbeeld in de buikholte, rond de darmen, de eierstokken, blaas of op het buikvlies.

Verschijnselen
Het slijmvlies buiten de baarmoeder doet ook mee met de menstruatiecyclus. Daardoor ontstaan kleine bloedingen in de buikholte die pijn kunnen veroorzaken. Ook kunnen er littekens en verklevingen ontstaan, die  tijdens de menstruatie, maar ook daarvoor of daarna, buikpijn kunnen geven. Soms is endometriose een oorzaak van  ongewilde kinderloosheid.

Behandeling
Soms helpt het om een pijnstiller te gebruiken, bijvoorbeeld paracetamol of een pijnstiller van het NSAID-type, bijvoorbeeld ibuprofen. De buikpijn kan door het gebruik van progestageenhormoon verminderen. Bij zeer hevige klachten kan de gynaecoloog een kijkoperatie doen en de slijmvliesplekken weghalen.

Werking
Progestageenhormonen zoals levonorgestrel verminderen de hoeveelheid van het weefsel dat op baarmoederslijmvlies lijkt op de endometrioseplekken.

Bijwerkingen

Bij sommige vrouwen veroorzaakt het spiraaltje met levonorgestrel bijwerkingen. Blijven deze bijwerkingen na drie maanden bestaan? Dan is het zinvol met uw arts te overleggen of een ander anticonceptiemiddel geschikter voor u is.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Onregelmatig bloedverlies ('spotting'), onregelmatige menstruatie of meer of minder vaginale afscheiding dan normaal. Vooral aan het begin van de behandeling.

  Bij 1 op de 5 vrouwen komen de menstruaties juist minder vaak of stoppen zelfs helemaal. Als u last blijft houden, raadpleeg dan uw arts. Als het spiraaltje is verwijderd komt de normale menstruatie meestal snel weer terug. Behalve als u in de menopauze bent (nooit meer ongesteld wordt).

• Rugpijn en/of buikpijn tijdens de eerste maanden.

  Bij aanhoudende krampende pijn de arts waarschuwen. Mogelijk wordt het spiraaltje door de baarmoeder uitgestoten. In ernstige gevallen kan de arts het nodig vinden om het spiraaltje te laten verwijderen.

• Infecties in de baarmoeder, eileiders of eierstokken, vooral tijdens de eerste drie weken na plaatsing.

  Vrouwen die een spiraaltje dragen, hebben een verhoogde kans op deze infecties. Dit geeft een risico op onvruchtbaarheid in de toekomst. Bij een verhoogde afscheiding uit de vagina moet u uw arts raadplegen. Uw arts kan een behandeling met een antibioticum voorschrijven.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Misselijkheid, pijnlijke of gespannen borsten.

  Deze klachten horen na een tijd vanzelf over te gaan. Als u na drie maanden nog last heeft, raadpleeg dan uw arts.

• Vasthouden van vocht (dikke enkels en voeten). Vrouwen met hoge bloeddruk: laat uw bloeddruk regelmatig controleren. 

  U merkt dit ook aan een toename van uw lichaamsgewicht. Hierdoor kan ook uw bloeddruk iets stijgen. Dit is zelden zo ernstig dat u met het spiraaltje moet stoppen. Als u na drie maanden last van dikke enkels houdt, raadpleeg dan uw arts.

• Hoofdpijn of migraine.

  Als u hier na 3 maanden last van houdt, is mogelijk een ander anticonceptiemiddel meer geschikt voor u. Overleg hierover met uw arts.

• Duizeligheid

  Bent u duizelig? U kunt het beste even gaan liggen en de benen wat hoger leggen. Bijvoorbeeld op een kussen. Als u na een paar weken nog steeds last heeft van duizeligheid, moet u uw arts raadplegen.

• Huidafwijkingen, zoals bruine vlekken op de huid of huidirritatie onder invloed van zonlicht, vette huid, vet haar en overmatige haargroei of juist haaruitval en soms acne.

  Als u hier last van heeft, raadpleeg dan uw arts.

• Uitzakken of afstoten van het spiraaltje.

  Dit kan ook gebeuren zonder dat u het merkt. Hierdoor wordt de betrouwbaarheid minder. Uw arts zal u na vier tot twaalf weken onderzoeken op de ligging van het spiraaltje. Daarna elk jaar. U kunt zelf na elke menstruatie met uw wijsvinger voelen of de draadjes hoog in de vagina voelbaar zijn. Trek niet aan de draadjes. Voelt u de draadjes niet meer? Neem dan contact op met uw arts.

• Flauwvallen tijdens of kort na het inbrengen van het spiraaltje.

  Even blijven liggen na het inbrengen kan dit helpen voorkomen.

• Stemmingsveranderingen, zoals sneller geïrriteerd, nervositeit of depressie.

  Als u dit merkt neem dan contact op met uw arts.

• Meer of minder zin in vrijen.

  De hormonen in het spiraaltje kunnen invloed hebben op uw zin in seks. Als u hier problemen mee heeft, overleg dan met uw arts.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit merkt u aan huiduitslag en galbulten. Raadpleeg dan uw arts.
  Een ernstige overgevoeligheid is te merken aan een zwelling van het gezicht, lippen, mond, tong of keel. U kunt hierbij erg benauwd worden. Waarschuw dan direct een arts of ga naar de Eerste-hulpdienst.

  Bent u overgevoelig voor dit medicijn? Dan mag u het niet meer gebruiken. Geef dit daarom aan de apotheker door. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Doorboring van de wand van de baarmoeder door één van de onderdelen van het spiraaltje.

  Dit is een zeer zeldzame complicatie die vooral tijdens het inbrengen kan ontstaan. De arts moet het spiraaltje dan snel verwijderen.

• Bij vrouwen die borstkanker hebben of hebben gehad, kan de tumor groeien of terugkomen door het gebruik van hormonen.

  Overleg met uw arts over een mogelijk alternatief. Is dit er niet? Dan kunt u bij sommige vormen van borstkanker dit middel wel gebruiken. Bijvoorbeeld wanneer is aangetoond dat de tumor ongevoelig is voor hormonen.

• Psychische klachten, zoals angst, paniek en problemen met slapen. Ook kan uw gedrag veranderen. Merkt u dit? Overleg dan met uw arts.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Hoe?
Uw arts gebruikt een ding (applicator) om het spiraaltje in te brengen.

Wanneer?
Het moment waarop het spiraaltje het best kan worden ingebracht, hangt af van de situatie.

• Het liefst tijdens de menstruatie, omdat de baarmoedermond dan iets wijder open is dan op andere momenten. In elk geval binnen 7 dagen na het begin van de menstruatie, omdat u dan niet zwanger bent. Het spiraaltje is dan meteen betrouwbaar.
• Bent u net bevallen? Het spiraaltje moet minstens 6 weken na de bevalling worden geplaatst. Dit om de baarmoeder zich goed te laten herstellen van de bevalling.
• Heeft u een abortus of miskraam gedurende de eerste 3 maanden ondergaan waarbij een curettage nodig was? Het spiraaltje kan dan direct worden geplaatst.
• Wordt u niet meer ongesteld? En gebruikt u het spiraaltje in combinatie met oestrogeenhormoon bij opvliegers? Het spiraaltje kan direct worden geplaatst.

Bij vervangen of overstap:

• Laat u uw spiraaltje vervangen? U kunt op elk moment een nieuw spiraaltje laten plaatsen.
• Stapt u over op een anticonceptiepil? Stap het liefst over binnen 7 dagen na het begin van de menstruatie, omdat u dan niet zwanger bent. Stapt u op een ander moment over? Start 7 dagen voor het verwijderen van het spiraaltje met aanvullende maatregelen, zoals condooms. En ga hiermee door tijdens de eerste 7 dagen van de pilstrip. Overleg hierover met uw arts of apotheker.
• Stapt u over op een andere anticonceptiemethode? Stap het liefst over binnen 7 dagen na het begin van de menstruatie, omdat u dan niet zwanger bent. Stapt u op een ander moment over? Overleg hierover met uw arts of apotheker. Start in ieder geval vanaf 7 dagen voor het verwijderen van het spiraaltje met aanvullende maatregelen, zoals condooms.

Hoelang?
Als anticonceptiemiddel werkt een levonorgestrel spiraal 5 jaar (Kyleena), 6 jaar (Levosert) of 8 jaar (Mirena). Als middel tegen overgangsklachten samen met oestrogeenhormonen werkt de spiraal 3 jaar. Dit heeft te maken met de garantie die de fabrikant geeft. Als anticonceptiemiddel is het product lange tijd onderzocht, als middel bij de overgang niet zo lang.

Vergeten

Als u het levonorgestrel spiraaltje niet op tijd heeft laten vervangen, is de anticonceptie niet meer betrouwbaar. Vóór inbrengen van het nieuwe spiraaltje zal de arts willen controleren of u niet zwanger bent.

Verboden

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.

Wisselwerking

Er zijn van dit medicijn geen belangrijke wisselwerkingen met andere medicijnen bekend.

Zwangerschap

Zwangerschap
Het spiraaltje met levonorgestrel voorkomt een zwangerschap. Voordat de arts het spiraaltje plaatst, zal hij controleren of u niet zwanger bent. Ontstaat er tijdens het gebruik toch een zwangerschap? Dan moet de arts het spiraaltje zo snel mogelijk verwijderen.

In de helft van de gevallen zorgt de verwijdering van het spiraaltje voor een spontane miskraam. Wilt u dat niet en wilt u dat het spiraaltje tijdens de zwangerschap aanwezig blijft? Dan is er een verhoogd risico op infecties, te vroeg breken van de vliezen en vroegtijdige bevalling. Een zwangerschap met het spiraaltje nog in de baarmoeder moet zeer goed worden gecontroleerd.

Borstvoeding
U kunt een spiraaltje met levonorgestrel veilig gebruiken tijdens het geven van borstvoeding.

Stoppen

U kunt het spiraaltje laten verwijderen wanneer u wilt. Maar het moet in elk geval na maximaal 5 jaar (Kyleena) of 6 jaar (Mirena en Levosert) worden verwijderd. U kunt dan direct vruchtbaar zijn. Meestal zal de menstruatie snel terugkeren na de verwijdering, behalve als u in de menopauze bent (nooit meer ongesteld wordt). Raadpleeg uw arts als u zich zorgen maakt over het uitblijven van de menstruatie.

Wilt u na het verwijderen van het spiraaltje niet zwanger worden?

• Laat het spiraaltje dan verwijderen binnen 7 dagen na het begin van de menstruatie. Omdat een zwangerschap dan uitgesloten is.
• Als dat niet kan? Heb dan 7 dagen voor het verwijderen van het spiraaltje geen seks of alleen seks met condoom.
• Laat meteen een nieuw spiraaltje plaatsen.
• Stapt u over op een anticonceptiepil? Heb dan 7 dagen voor het verwijderen van het spiraaltje geen seks of alleen seks met condoom. En ga hiermee door tijdens de eerste 7 dagen van de pilstrip.

Wilt u na het verwijderen van het spiraaltje zwanger worden?

• Sommige artsen raden aan om eerst een menstruatie af te wachten. De tijd van bevruchting en de datum van bevalling zijn dan gemakkelijker uit te rekenen.
• Begin met slikken van foliumzuur (0,4 of 0,5 mg in tabletvorm) voordat u het spiraaltje laat verwijderen. Het is belangrijk dat u 4 weken voordat u zwanger zou kunnen worden al foliumzuur slikt. Ga door met het slikken van foliumzuur tot en met de tiende week van uw zwangerschap. Deze vitamine vermindert het risico op een 'open ruggetje'. Dit is een zeldzame aangeboren afwijking bij de baby. Waarschijnlijk zorgt foliumzuur ook voor een lager risico op een 'hazenlip' en 'gespleten verhemelte'. Vraag ernaar bij de apotheek.

Handelsinformatie

Ja, u heeft een recept nodig.

Levonorgestrel is sinds 1966 internationaal op de markt. Het spiraaltje voor plaatsing in de baarmoeder is te krijgen onder de merknamen Mirena, Kyleena en Levosert.

Een spiraaltje wordt ook wel IUD genoemd. Dit is de afkorting van het Engelse Intra Uterine Device.

Levonorgestrel is in tabletvorm op recept te krijgen als morning-afterpil onder de naam Norlevo. Levonorgestrel is ook op recept te krijgen in combinatie met ethinylestradiol in de anticonceptiepillen: Lovette, Microgynon, Stediril, Trigynon en Trinordiol. Deze tekst gaat alleen over het levonorgestrel spiraaltje.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.