Introductie

Medroxyprogesteron is een vrouwelijk geslachtshormoon, namelijk een progestageenhormoon. Dit heeft ongeveer een zelfde werking als het natuurlijke progesteron. Het speelt een belangrijke rol bij de vruchtbaarheidscyclus.

Artsen schrijven dit medicijn in lage sterkte voor bij abnormaal vaginaal bloedverlies, stoornissen tijdens de menstruatiecyclus en menstruatieklachten. En bij endometriose en overgangsklachten.

Instructiefilmpje

Film 1 - Slikken van medicijnen

Highlight

• Medroxyprogesteron werkt ongeveer hetzelfde als het vrouwelijk hormoon progesteron.
• Bij menstruatieklachten, zoals veel pijn of veel bloedverlies, onregelmatige menstruaties. Ook bij endometriose (wildgroei van weefsel dat lijkt op baarmoederslijmvlies) en overgangsklachten. En bij onderzoek naar de oorzaak als een vrouw niet menstrueert.
• In de meeste gevallen moet u dit medicijn een paar dagen of weken per maand gebruiken. Wanneer en hoelang dat precies is, hangt af van uw aandoening.
• Meestal moet u medroxyprogesteron een paar maanden gebruiken voordat u weet of het goed werkt.
• Uw menstruatie kan in het begin onregelmatig zijn. Blijft u last houden? Raadpleeg dan uw arts. Misschien is een hogere dosering nodig.
• Als u stopt kan uw menstruatie de eerste tijd uitblijven. Vooral als u medroxyprogesteron meerdere maanden hebt gebruikt.
• Niet gebruiken als u zwanger bent.

Werking

Abnormaal vaginaal bloedverlies

Als de menstruatie onregelmatig is, veel heviger is of op andere momenten komt dan normaal, is er sprake van abnormaal bloedverlies.

Oorzaak
Progestageenhormonen spelen samen met oestrogeenhormonen een belangrijke rol bij de menstruatiecyclus. De balans tussen deze hormonen is belangrijk. Bij een verstoring kan de cyclus onregelmatig worden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de overgang. Dan neemt de aanmaak van oestrogeenhormoon langzaam af.

Abnormaal bloedverlies kan ook ontstaan door vleesbomen in de baarmoeder. Of door andere aandoeningen van de baarmoeder, zoals infecties. Maar soms is er geen oorzaak voor te vinden. Door het overmatige bloedverlies kan op den duur bloedarmoede ontstaan. Hierdoor voelt u zich vaak moe.

Behandeling
Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. Als u geen kinderwens heeft, kunt u een spiraaltje met levonorgestrel gebruiken of een anticonceptiepil. Dit vermindert het bloedverlies. Als u geen hormonen wilt gebruiken, kan de arts een pijnstiller van het NSAID-type voorschrijven, bijvoorbeeld ibuprofen. Dit vermindert ook de hoeveelheid bloed tijdens een menstruatie. Eventueel kan de arts ook tranexaminezuur voorschrijven.

Bij zeer hevig bloedverlies, bijvoorbeeld door vleesbomen, kan de arts een progestageenhormoon voorschrijven, zoals medroxyprogesteron.

Werking
Medroxyprogesteron kan een onregelmatige cyclus regelmatig maken en overvloedig bloedverlies verminderen. Bloedingen worden minder heftig, korter en minder pijnlijk dan een gewone menstruatie. Meestal schrijft de arts u het 10 dagen lang per 4 weken voor. Als u na 10 dagen stopt ontstaat een bloeding. Dit is geen echte menstruatie, maar een onttrekkingsbloeding.

Effect
U moet het medicijn meestal een paar maanden gebruiken voordat u weet of het goed werkt.

Stoornissen tijdens de menstruatiecyclus

Progestageenhormonen spelen samen met oestrogeenhormonen een belangrijke rol bij de menstruatiecyclus. De balans tussen deze hormonen is belangrijk. Als deze wordt verstoord, kan de menstruatie uitblijven. Dit kan bijvoorbeeld zo zijn bij extreem gewichtsverlies, of juist sterke gewichtstoename. Of bij het polycysteus ovariumsyndroom (PCOS), de overgang ofstress. Of bij goedaardige gezwellen in de hypofyse (een deel van de hersenen) of bepaalde chronische ziekten. Maar soms is er geen directe oorzaak voor te vinden.

Behandeling
Als er geen directe oorzaak is te vinden en u ook niet zwanger kunt zijn, kan de arts u voorstellen om een progestageenhormoon te gebruiken als test, zoals  medroxyprogesteron.

U moet dit medicijn dan 10 dagen lang gebruiken. Als u na stoppen van medroxyprogesteron een onttrekkingsbloeding krijgt binnen 7 dagen, is de test positief. Dit betekent dat u in principe een normale cyclus kunt hebben. Soms kan het een tijdje duren voordat de cyclus zich dan vanzelf herstelt.

Menstruatieklachten

Tijdens de maandelijkse bloeding trekt de baarmoeder zich samen. Dit kan pijnlijke steken of kramp in de onderbuik geven. Soms heeft u ook een doffe pijn in de rug en spierpijn. Menstruatiepijn duurt een paar uren tot een paar dagen. Bij sommige vrouwen is de pijn zo sterk dat ze hun normale activiteiten niet kunnen voortzetten.

Behandeling
Meestal voldoet een pijnstiller om de pijn te verminderen, bijvoorbeeld paracetamol of een pijnstiller van het NSAID-type. Ook kan het gebruik van de anticonceptiepil de klachten van een pijnlijke menstruatie verminderen. Indien deze middelen onvoldoende helpen kan de arts medroxyprogesteron voorschrijven.

Werking
Medroxyprogesteron vermindert de klachten van een pijnlijke menstruatie. U moet dan  vanaf dag 15 tot en met dag 24 van de cyclus dagelijks een dosis gebruiken. Na stoppen van medroxyprogesteron ontstaat een op een menstruatie lijkende onttrekkingsbloeding, die minder pijnlijk en korter is.

Effect
De werking bij menstruatiepijn kan wat langer op zich laten wachten. U moet dit middel meestal een aantal maanden gebruiken voordat u weet of het goed werkt.

Endometriose

De baarmoeder is van binnen met een slijmvlies bekleed. Dit slijmvlies heet endometrium. Bij endometriose zit er weefsel dat daarop lijkt ook buiten de baarmoeder. Bijvoorbeeld in de buikholte, rond de darmen, de eierstokken, blaas of op het buikvlies.

Verschijnselen
Het slijmvlies buiten de baarmoeder doet ook mee met de menstruatiecyclus. Daardoor ontstaan kleine bloedingen in de buikholte die pijn kunnen veroorzaken. Ook kunnen er littekens en verklevingen ontstaan. Deze kunnen tijdens de menstruatie, maar ook daarvoor of daarna, buikpijn geven. Soms is endometriose een oorzaak van ongewilde kinderloosheid.

Behandeling
Soms helpt het om een pijnstiller te gebruiken, bijvoorbeeld paracetamol of een pijnstiller van het NSAID-type, bijvoorbeeld ibuprofen. De buikpijn kan door het gebruik van progestageenhormoon verminderen. Bij zeer hevige klachten kan de gynaecoloog een kijkoperatie doen en de slijmvliesplekken weghalen.

Werking
Progestageenhormonen zoals medroxyprogesteron verminderen de hoeveelheid van het weefsel dat op baarmoederslijmvlies lijkt op de endometrioseplekken. Daardoor vermindert de pijn.

U moet dit medicijn meestal 3 maanden gebruiken voordat u het effect kunt beoordelen.

Overgangsklachten

Verschijnselen
Door een tekort aan oestrogenen kunt u overgangsklachten krijgen. Zoals menstruatiestoornissen, opvliegers, zweetaanvallen, slaapproblemen, prikkelbaarheid en stemmingswisselingen. Het slijmvlies van de vagina kan droger worden. Daardoor kan het vrijen pijnlijk zijn en kunnen zich makkelijker vaginale infecties voordoen.

Oorzaak
Als tussen het 40e en 55e levensjaar de activiteit van de eierstokken langzaam afneemt, ontstaat er een tekort aan oestrogenen in het lichaam. De menstruatie houdt langzaam aan op. De laatste menstruatie heet de menopauze. Na de menopauze maakt het lichaam minder oestrogenen aan dan tijdens de vruchtbare levensfase. Door dit tekort aan oestrogenen ontstaan overgangsklachten. Ook als de eierstokken operatief zijn verwijderd, ontstaan er overgangsverschijnselen.

Behandeling
Artsen schrijven alleen medicijnen voor als de overgangsklachten u ernstig hinderen in de normale dagelijkse bezigheden. Oestrogeenhormonen, gecombineerd met progestageenhormonen, zoals medroxyprogesteron, verminderen de overgangsklachten.

Het progestageenhormoonn is nodig voor vrouwen die hun baarmoeder nog hebben. Het voorkomt dat het baarmoederslijmvlies door de oestrogeenhormonen bovenmatig gaat groeien. Mogelijk kan er dan baarmoederkanker ontstaan.

U kunt medroxyprogesteron gebruiken van dag 15 tot en met dag 28 van de cyclus. Of vanaf dag 8 tot en met dag 21 van de cyclus. Daarna houdt u een stopweek. In deze stopweek zult u een op een menstruatie lijkende onttrekkingsbloeding krijgen.

Bijwerkingen

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Onregelmatig bloedverlies ('spotting').

  Dit hoort na enige tijd vanzelf over te gaan, de menstruatie wordt dan regelmatig. Als u last blijft houden, raadpleeg dan uw arts. Soms is het nodig om de dosering tijdelijk te verhogen.

• Wegblijven van de menstruatie.

  Een enkele keer komt de menstruatie niet meteen terug, als u met dit medicijn bent gestopt. Dit is met name het geval na gebruik gedurende meerdere maanden.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Maagdarmklachten, zoals misselijkheid of verstopping.

  Deze klachten horen na enige tijd vanzelf over te gaan. Raadpleeg uw arts, als u na 3 maanden nog last heeft.

• Pijnlijke of gespannen borsten.

  Deze klachten horen na enige tijd vanzelf over te gaan. Raadpleeg uw arts, als u na 3 maanden nog last heeft.

• Hoofdpijn of migraine.

  Raadpleeg uw arts, als u hier last van heeft.

• Duizeligheid, slaperigheid of vermoeidheid.

• Vasthouden van vocht (dikke enkels en voeten).

  U merkt dit ook aan een toename van uw lichaamsgewicht. Hierdoor kan uw bloeddruk iets stijgen. Het is zelden zo ernstig dat u met dit medicijn moet stoppen. Als u na drie maanden last van dikke enkels houdt, raadpleeg dan uw arts.

• Huidafwijkingen, zoals acne, jeuk, bruine vlekken op de huid of huidirritatie onder invloed van zonlicht. Of vette huid en vet haar, overmatige haargroei of juist haaruitval.

  Raadpleeg uw arts, als u hier last van heeft.

• Stemmingsveranderingen, zoals sneller geïrriteerd zijn, nervositeit of depressie.

  Heeft u veel last van stemmingsveranderingen, vraag dan uw arts om advies.

• Meer of minder zin in vrijen, droge vagina en pijn bij het vrijen.

  Progestageenhormonen kunnen invloed hebben op uw zin in seks. Als u hier problemen mee heeft, overleg dan met uw arts.

• Leveraandoeningen. Een leveraandoening merkt u aan een gevoelige, opgezwollen buik. Of een gele verkleuring van het oogwit of van de huid.

  Waarschuw dan een arts.

• Als u acute porfyrie heeft kan dit medicijn kan een aanval uitlokken. Acute porfyrie is een stofwisselingsziekte waarbij men aanvallen krijgt van buikpijn, braken, koorts en hartkloppingen: 

  Geef aan de apotheker door dat u acute porfyrie heeft. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn of andere uitlokkende medicijnen niet krijgt.

• Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit merkt u aan huiduitslag en galbulten.

  In zeldzame gevallen kunt u last krijgen van een ernstige overgevoeligheid met zwellingen in het gezicht, de tong en keel, benauwdheid of flauwvallen. Waarschuw dan direct een arts of ga naar de Eerste Hulpdienst. Geef aan de apotheker door dat u overgevoelig bent voor dit medicijn. Het apotheekteam kan er dan op letten dat u dit medicijn niet opnieuw krijgt.

• Trombose, waarbij een bloedstolseltje een bloedvat kan afsluiten. Dit gebeurt meestal in een been, soms komt het bloedstolsel in de longen terecht. U kunt trombose herkennen aan een dikke, harde, rode en pijnlijke plek op het been. Soms aan pijn in de kuit en een zwaar gevoel in het been. Zelden aan plotseling optredende kortademigheid, soms met pijn of het ophoesten van bloed. Heeft u ooit trombose gehad, dan mag u dit medicijn waarschijnlijk niet gebruiken. 

  Waarschuw in deze gevallen onmiddellijk een arts, of ga meteen naar de Eerste Hulp dienst. Raadpleeg uw arts als u ooit trombose heeft gehad.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de goede dosering op het etiket van de apotheek.

Hoe?
De arts kan u medroxyprogesteron op verschillende manieren voorschrijven. Dat hangt af van de reden waarvoor u het gebruikt.

Soms gebruikt u het medicijn elke dag een paar weken tot maanden lang (continu gebruik). Meestal is het gebruik een bepaalde periode van de menstruatiecyclus één dosis per dag (cyclisch gebruik). De eerste dag van de menstruatie noemt men 'dag 1'.

Hieronder staan voorbeelden. Er kunnen redenen zijn waarom uw arts u een ander gebruik heeft voorgeschreven:

• abnormaal vaginaal bloedverlies: de eerste keer 5 tot 10 dagen. Daarna gedurende 2 tot 3 cycli, van dag 16 tot en met dag 25;
• overgangsklachten: gedurende 14 dagen per cyclus van 28 dagen van dag 15 tot en met dag 28, gecombineerd met oestrogeenhormonen. Of van dag 8-10 tot en met dag 21, waarna een stopweek volgt;
• endometriose: continu gebruik. Elke dag, meestal 3 keer per dag;
• wegblijven van de menstruatie: gedurende 5 tot 10 dagen 1 dosis;
• menstruatiepijn: van dag 15 tot en met dag 24 van de cyclus.

Na het stoppen met het progestageenhormoon zal na 3 tot 7 dagen een op een menstruatie lijkende onttrekkingsbloeding ontstaan.

Wanneer?
U mag het medicijn innemen op elk moment van de dag. Het beste kunt u vaste tijden kiezen, bijvoorbeeld 's ochtends bij het ontbijt. Of als u het medicijn 3 keer per dag slikt: bij het ontbijt, de lunch en het avondeten. Dan vergeet u minder snel een dosis.

Hoe lang?
Afhankelijk van de reden waarvoor u het gebruikt, kunt u medroxyprogesteron een paar weken tot een paar maanden lang gebruiken.

Vergeten

Het is belangrijk dat u dit medicijn consequent op de voorgeschreven dagen slikt.

Mocht u toch een dosis vergeten zijn:

• Als u dit medicijn 1 keer per dag gebruikt: ontdekt u het dezelfde dag, dan kunt u de dosis nog dezelfde dag inhalen. Ontdekt u het de volgende dag? Sla de dosis dan over.
• Als u dit medicijn 3 keer per dag gebruikt: duurt het nog meer dan 2 uur voor u de volgende dosis normaal inneemt? Neem de vergeten dosis dan alsnog in. Duurt het nog minder dan 2 uur? Sla de vergeten dosis dan over.

Verboden

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Wisselwerking

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

Het medicijn waarmee de belangrijkste wisselwerking optreedt is het volgende.

• Ritonavir, een medicijn bij hiv-infectie. De hoeveelheid medroxyprogesteron in het bloed kan stijgen. Hierdoor zijn de werking en de bijwerkingen sterker. Raadpleeg uw arts als u deze combinatie voorgeschreven heeft gekregen.

Twijfelt u eraan of de bovenstaande wisselwerking voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Gebruik dit medicijn NIET als zwanger bent of u binnenkort wilt worden. Dit medicijn kan schadelijk zijn voor het ongeboren kind.

• Wilt u zwanger worden en krijgt u dit medicijn voor het eerst? Overleg dan met uw arts voordat u met dit medicijn begint. Misschien kan de arts een ander medicijn voorschrijven. Een medicijn dat wel veilig is tijdens de zwangerschap.
• Gebruikt u dit medicijn al en wilt u zwanger worden? Overleg dan ook eerst met uw arts voordat u zwanger wordt. Misschien kunt u tijdelijk met dit medicijn stoppen. Of misschien kunt u overstappen op een ander medicijn.
• Gebruikt u dit medicijn al en bent u zwanger geworden? Overleg dan meteen met uw arts. Samen kunt u bespreken wat het risico voor de baby is als u doorgaat met het medicijn. Of wat het risico voor u is als u met het medicijn stopt.

Borstvoeding
U kunt veilig borstvoeding geven, als u dit medicijn in de normale dosering gebruikt. Het wordt al jarenlang gebruikt door vrouwen die borstvoeding geven, zonder nadelige gevolgen voor het kind.

Stoppen

U kunt met dit medicijn stoppen wanneer u wilt. Overleg dit met uw arts. Na het stoppen krijgt u binnen een paar dagen een onttrekkingsbloeding.

Het komt voor dat na stoppen de menstruatie niet meteen terugkeert. Dit is vooral als u het medicijn meerdere maanden lang gebruikt heeft. Raadpleeg uw arts als u zich zorgen maakt over het uitblijven van de menstruatie.

Handelsinformatie

Ja, u heeft een recept nodig.

Medroxyprogesteron is sinds 1958 internationaal op de markt. Het is in tabletten op recept verkrijgbaar onder de merknaam Provera.

Medroxyprogesteron is ook op recept te krijgen als injectie onder de merknamen Depo-Provera, Sayana en Megestron. Deze worden gebruikt als prikpil, zie hiervoor de tekst medroxyprogesteron prikpil.
Er zijn ook injecties en tabletten van hogere sterkte medroxyprogesteron op recept verkrijgbaar onder de merknamen Depo-provera en Provera. Deze worden gebruikt bij kanker, zie hiervoor de tekst medroxyprogesteron bij kanker.

Deze tekst gaat alleen over de tabletten bij gynaecologische klachten.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.