Introductie

Tacrolimus is een afweeronderdrukker (immuno-suppressivum). Het remt ontstekingen en afweerreacties.

Artsen schrijven het voor bij eczeem. Artsen schrijven het soms voor bij psoriasis, lichen sclerosus en lichen planus.

Highlight

• Tacrolimus onderdrukt het afweersysteem en remt ontstekingen.
• Bij eczeem en soms bij psoriasis en andere huid- en slijmvliesaandoeningen, zoals lichen sclerosus en lichen planus.
• Eczeem: u merkt dat jeuk, zwelling en roodheid binnen een week afnemen. Psoriasis, lichen sclerosus en lichen planus: het duurt enkele weken voor u het effect merkt.
• Eczeem: meestal smeert u de eerste weken 2 keer per dag tot de verschijnselen grotendeels weg zijn. Daarna kunt u minder vaak smeren of overgaan op een minder sterke zalf. Merkt u na 2 weken geen verbetering? Raadpleeg dan uw arts.
• Psoriasis, lichen sclerosus en lichen planus: meestal smeert u 1 tot 2 keer per dag. Bij lichen planus in de mond: 2 tot 4 keer per dag. Het kan enkele weken duren voor u het effect merkt.
• Breng de zalf dun aan. Zorg dat het niet in uw ogen of neus komt.
• U kunt last krijgen van een branderig gevoel, jeuk en roodheid. Is dit niet binnen een week over? Raadpleeg dan uw arts of apotheker.
• Uw huid kan gevoeliger zijn voor UV-licht. Ga niet zonnebaden of onder de zonnebank. Blijf met de behandelde plekken uit de zon en gebruik een zonnebrandmiddel met hoge beschermingsfactor.

Download de samenvatting

Werking

Eczeem

Verschijnselen 
Eczeem is een jeukende huiduitslag waarbij de huid rood, gezwollen, schilferig, stug en droog kan zijn. Ook kunnen zich blaasjes op de huid bevinden of kan de huid vochtig zijn. Door de jeuk heeft u de neiging te krabben, waardoor de huid nog meer beschadigt.

Oorzaak
Eczeem kan allerlei oorzaken hebben, zoals allergie, stress, overgevoeligheid, uitdroging en irriterende stoffen.

Behandeling 
Bij eczeem is het belangrijk een droge huid in te vetten, zodat irritatie en jeuk verminderen. Smeer daarom minstens één keer per dag de huid in met een verzachtende crème of zalf zonder werkzaam bestanddeel. De crèmes en zalven houden de huid soepel en voorkomen dat de huid verder uitdroogt.

Behalve een verzachtende crème zal uw arts meestal ook een crème of zalf met een bijnierschorshormoon voorschrijven. Als een bijnierschorshormoon niet mogelijk is of onvoldoende helpt, kan de arts ook een zalf met tacrolimus voorschrijven. Soms wordt de zalf met tacrolimus gebruikt om af te wisselen met de behandeling met bijnierschorshormonen.

Werking 
Tacrolimus remt de ontsteking, stilt de jeuk en vermindert de zwelling. De huid kan hierdoor herstellen: de jeuk, droogheid en schilfering nemen af. De huid zal er beter uitzien en is soepeler.

U merkt dat de jeuk, zwelling en roodheid binnen een week afnemen.

Psoriasis

Verschijnselen
Bij psoriasis is de huid ontstoken en schilferig. Ook jeukt de huid vaak. De klachten variëren sterk: er zijn perioden met weinig klachten, afgewisseld met perioden met heftige verschijnselen. De ernst van de aandoening varieert van 1 tot 2 kleine plekjes tot een uitgebreide schilfering van de huid. Vaak zijn ook de nagels aangedaan.

Oorzaak
Het is onbekend wat de oorzaak is van psoriasis. Men vermoedt dat psoriasis een auto-immuunziekte is. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de huid.

Behandeling
Artsen schrijven in eerste instantie meestal huidmiddelen voor die de ontsteking en schilfering tegen gaan, zoals bijnierschorshormonen (corticosteroïden) of calcitriol.
Bij psoriasis in lichaamsplooien, in het gezicht of rond de geslachtsorganen kunnen deze middelen echter te veel bijwerkingen hebben, of niet voldoende werken. In zulke gevallen kan de arts tacrolimus-zalf voorschrijven.

Werking
Tacrolimus is een afweeronderdrukker. Het remt de ontsteking. U merkt het effect niet meteen. De werking is meestal binnen enkele weken merkbaar.

Lichen sclerosus op de schaamlippen, ingang van de vagina en anus

Bij lichen sclerosus zitten er verharde huidafwijkingen op de schaamlippen, ingang van de vagina of anus. De huid jeukt, voelt strak aan en krijgt witte plekjes. Vooral vrouwen na de overgang kunnen er last van krijgen.

De afwijking geeft een iets verhoogd risico op huidkanker. Daarom is het belangrijk de huid regelmatig te controleren en bij verandering de arts te raadplegen.

Oorzaak
Hoe de huidafwijking ontstaat is onbekend. Mogelijk maakt het lichaam antistoffen tegen eigen lichaamscellen, in dit geval van de huid of slijmvliezen.

Behandeling
Het is belangrijk niet te krabben. Draag ook geen schurende kleding. Dit verergert de klachten namelijk. De huid goed invetten met een vette zalf helpt de klachten verminderen.

Meestal schrijft de arts ook een zalf met een bijnierschorshormoon voor. Als dit onvoldoende werkt, kan de arts een zalf met tacrolimus voorschrijven. Tacrolimus vermindert de irritatie en de ontsteking.

Lichen sclerosus op de penis

Bij lichen sclerosus zitten er verharde huidafwijkingen op de anus, eikel of voorhuid. De huid jeukt, voelt strak aan en krijgt witte plekjes.

De afwijking geeft een iets verhoogd risico op huidkanker. Daarom is het belangrijk de huid regelmatig te controleren en bij verandering de arts te raadplegen.

Oorzaak
Hoe de huidafwijking ontstaat is onbekend. Mogelijk maakt het lichaam antistoffen tegen eigen lichaamscellen, in dit geval van de huid of slijmvliezen.

Behandeling
Het is belangrijk niet te krabben. Draag ook geen schurende kleding. Dit verergert de klachten namelijk. De huid goed invetten met een vette zalf helpt de klachten verminderen.

Meestal schrijft de arts ook een zalf met een bijnierschorshormoon voor. Als dit onvoldoende werkt, kan de arts een zalf met tacrolimus voorschrijven. Tacrolimus vermindert de irritatie en de ontsteking.

Lichen planus

Bij lichen planus zitten er ontstekingen in de huid of de slijmvliezen. Slijmvlies is huid met een dun laagje slijm. 

Lichen planus op de huid
Op de huid is lichen planus te herkennen aan rode of paarse platte bultjes. Er kunnen kleine witte streepjes op de bultjes zitten. En meestal jeuken de bultjes. De bultjes zitten vaak op de polsen, onder aan de rug, in de nek en op de enkels. Bij mannen kunnen de bultjes op de penis zitten en bij vrouwen op de buitenkant van de schaamlippen.
Op de plaats waar de huid beschadigd is, kan een nieuwe lichen planus plek ontstaan. Bijvoorbeeld doordat u krabt.
De klachten zijn niet steeds aanwezig, maar komen in periodes voor. Meestal is de ziekte binnen 2 jaar over.

Lichen planus op de slijmvliezen
Op de slijmvliezen is lichen planus te herkennen aan witte streepjes en rode plekken die op schaafwonden lijken. Lichen planus op de slijmvliezen doet vaak pijn en kan een branderig gevoel geven.
Lichen planus komt vooral voor in de mond. Bij mannen kan lichen planus ook voorkomen op de eikel en de binnenkant van de voorhuid. En bij vrouwen aan de binnenkant van de schaamlippen en in de vagina. 
De klachten zijn niet steeds aanwezig, maar komen in periodes voor. Lichen planus op de slijmvliezen gaat meestal niet over.

Oorzaak
Hoe de ontsteking ontstaat bij lichen planus is niet duidelijk. Waarschijnlijk zijn er verschillende oorzaken.
Misschien maakt het lichaam antistoffen tegen eigen lichaamscellen. Uw eigen afweer valt dan gezonde cellen aan in uw huid of slijmvliezen. Mensen krijgen soms lichen planus door het gebruik van sommige medicijnen, erfelijke aanleg of na infecties met virussen. Ook door stress kan lichen planus erger worden. En soms blijken amalgaamvullingen in het gebit lichen planus in de mond te veroorzaken. Of door bijvoorbeeld een allergie voor tandpasta.

Behandeling
Soms zijn de plekjes niet pijnlijk en gaan ze vanzelf over. Dan is behandeling niet nodig. Bij lichen planus in de mond helpt het soms om sterk gekruid eten, citrusfruit en knapperig eten zoals chips of toast te vermijden.

Bij jeuk, pijn en een branderig gevoel door lichen planus schrijft de arts meestal een bijnierschorshormoon (corticosteroïd) voor. Bijvoorbeeld in een crème, zalf of mondpasta. Werkt dit medicijn niet goed genoeg? Dan kan uw arts tacrolimus op de huid voorschrijven. 

Tacrolimus vermindert de ontsteking, waardoor u minder last heeft van jeuk of pijn.

Bijwerkingen

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

• Branderig gevoel op de plaats waar u de zalf aanbrengt.

  Dit is meestal binnen 1 week verdwenen. Blijft u last houden? Raadpleeg dan uw arts of apotheker.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Huiduitslag, irritatie, jeuk en een rode huid.

• Gevoeligheid voor aanraking, tintelingen of een doof gevoel.

• Warmtegevoel en een blozende huid.

  Dit kan worden versterkt als u alcohol drinkt. Het alcoholeffect merkt u vooral op de ingesmeerde huiddelen.

• Huidinfecties met bacteriën, schimmels of virussen. Bijvoorbeeld ontsteking van de haarzakjes (folliculitis), krentenbaard (impetigo), gordelroos en koortslip.

  Dit komt omdat dit medicijn de afweer van het lichaam onderdrukt. Gebruik dit medicijn daarom niet op een plek van de huid waarvan u weet of vermoedt dat er een infectie zit. Bijvoorbeeld niet op of in de buurt van voetschimmel, zweren, gordelroos en een koortslip. Als u ook een medicijn tegen deze infectie gebruikt, kunt u het wel toepassen.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Acne (vettige huid met puistjes) en rosacea (rode verkleuring van wangen, voorhoofd, kin of neus, soms met bultjes en verwijde bloedvaatjes).

• Gezwollen lymfeklieren.

  Raadpleeg in dat geval uw arts.

• Gevoeligheid van de huid voor zonlicht. Dit merkt u aan huiduitslag en jeuk op huiddelen die zijn blootgesteld aan felle zon. Bovendien is er meer kans op huidkanker. Meld het aan uw arts als u een verandering in uw huid opmerkt, bijvoorbeeld een onrustige moedervlek.

  Smeer het medicijn niet op plekken waar u eerder huidkanker had. Zonlicht vergroot de kans op huidkanker. Blijf daarom met de behandelde plekken uit de zon. Ga niet zonnebaden of onder UV-lamp van zonnebank of solarium. Gebruik dit medicijn ook niet als u ook lichttherapie met UV-A of UV-B licht krijgt. Gebruik bij blootstelling aan zonlicht altijd een zonnebrandmiddel met een hoge beschermingsfactor en draag beschermende kleding.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek.

Hoe?

• Zorg dat de zalf niet in uw ogen of neus komt. Komt het daar per ongeluk toch terecht? Veeg de zalf dan weg en spoel met ruim water.
• Zorg dat de huid droog is voor u de zalf aanbrengt. Bij gebruik op slijmvliezen: dep de slijmvliezen droog voor aanbrengen.
• Breng de zalf dun aan, zodat de huid wel vet is, maar er geen laagje overblijft.
• Was de vinger waarmee u de zalf heeft aangebracht daarna met water en zeep.
• Dek de huid NIET af met verband of plasticfolie. Hierdoor kan te veel werkzame stof in het lichaam terechtkomen.
• Blijf de huid invetten met een vette basiscrème of zalf. Dit voorkomt dat de huidaandoening eerder terugkomt. Smeer deze basiscrème of –zalf echter op zijn laatst 2 uur vóór of op zijn vroegst 2 uur ná de tacrolimus-zalf. Dan werkt de tacrolimus-zalf het beste.

Wanneer?

• Breng de zalf aan op een moment dat u weet dat u het eerstkomende halfuur geen water op de huid komt, anders spoelt u het er weer af.
• Bij aanbrengen in de mond: zorg dat u het eerstkomende half uur niet eet of drinkt.

Eczeem

• Smeer de huidaandoening in wanneer deze verergert of weer opkomt. Meestal begint u met 2 keer per dag totdat de verschijnselen grotendeels weg zijn. Daarna kunt u minder vaak smeren of een minder sterke zalf gebruiken.
• Soms adviseert uw arts om over te gaan op 2 keer per week smeren. U gebruikt de zalf dan bijvoorbeeld op maandag en donderdag; u smeert op die dagen 1 keer per dag. Hiermee voorkomt u dat de aandoening terugkomt.

Psoriasis

• Meestal begint u met een lage sterkte tacrolimus-zalf. Als u dit goed verdraagt kunt u daarna over op de sterkere zalf. U smeert het meestal 1 tot 2 keer per dag.

Lichen sclerosus en lichen planus

• Gebruik op de huid: 1 tot 2 keer per dag.
• Gebruik in de mond: meestal 2 tot 4 keer per dag.
• Gebruik op de schaamlippen: meestal 2 keer per dag.

Hoelang?

Eczeem
Merkt u na 2 weken geen verbetering? Raadpleeg dan uw arts.
Gebruikt u dit medicijn 2 keer per week om te voorkomen dat u weer klachten krijgt? U kunt het een jaar gebruiken. Na een jaar zal de arts controleren of verder gebruik nog nodig is.

Psoriasis, lichen sclerosus en lichen planus 
Het kan enkele weken duren voordat u verbetering merkt.

Vergeten

• Gebruikt u dit medicijn 1 tot 4 keer per dag en bent u het een keer vergeten? Gebruik het medicijn zodra u eraan denkt. Duurt het nog meer dan 2 uur voor u de zalf weer moet gebruiken? Smeer de vergeten dosis dan alsnog. Duurt het nog minder dan 2 uur? Sla dan de vergeten dosis over.
• Gebruikt u dit medicijn 2 keer per week? Gebruik het medicijn zodra u eraan denkt. U kunt de volgende dosis ten minste 2 dagen daarna aanbrengen. Soms moet u daarom uw schema een beetje verschuiven. Voorbeeld:
  Als u gewend bent op maandag en donderdag te smeren, en u bent het op maandag vergeten en denkt er pas op woensdag aan: u smeert dan op woensdag en de volgende keer minimaal 2 dagen later, dit is op vrijdag. Vervolgens kunt u weer op maandag en donderdag smeren.
• Mocht u de zalf vlak na het aanbrengen per ongeluk afwassen, dan kunt u het wel direct opnieuw aanbrengen.

Verboden

alcohol drinken?
Sommige mensen gaan door drinken van alcohol blozen of krijgen een geïrriteerde huid, vooral op de ingesmeerde plekken. U kunt het gebruik van alcohol eventueel voorzichtig proberen om te kijken of u hier last van krijgt.

autorijden en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Wisselwerking

Gebruik geen andere crèmes, zalven en lotions vanaf 2 uur vóór tot en met 2 uur na het aanbrengen van tacrolimus-zalf.

Zwangerschap

Zwangerschap
U mag dit medicijn gebruiken als u zwanger bent of als u zwanger wilt worden.

Borstvoeding 
U mag dit medicijn gebruiken als u borstvoeding geeft.
Smeert u dit medicijn op of rond de tepel? Maak de tepel dan goed schoon met water en zeep voordat u borstvoeding geeft.

Stoppen

U kunt in één keer stoppen met dit medicijn.

Handelsinformatie

Ja, u heeft een recept nodig.

Tacrolimus is sinds 1993 internationaal op de markt. De zalf is op recept te krijgen onder de merknamen Protopic en Takrozem.

Deze tekst gaat alleen over de zalf. Tacrolimus is ook verkrijgbaar in capsules, tabletten, drank, korrels en infuus. Zie hiervoor de tekst Tacrolimus.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.