Introductie

Risankizumab remt afweerreacties van het lichaam. Het hoort tot de groep van interleukine-remmers. Risankizumab is een biologisch medicijn (biological). Dit betekent dat het medicijn wordt gemaakt van eiwitten van levende cellen.

Artsen schrijven het voor bij chronische darmontstekingen (ziekte van Crohn, colitis ulcerosa), bij psoriasis en bij gewrichtsontsteking door psoriasis (artritis psoriatica).

Highlight

• Risankizumab remt afweerreacties en ontstekingen. Het zorgt voor minder schilfering en jeuk.
• Bij chronische darmontstekingen (ziekte van Crohn, colitis ulcerosa) en bij gewrichtsontsteking door psoriasis (artritis psoriatica). Psoriasis is een huidziekte met droge huid en schilfers.
• Meestal merkt u binnen paar weken dat uw ziekte rustiger wordt.
• Dit medicijn kunt u via een infuus krijgen in het ziekenhuis. Of met een injectie vlak onder de huid.
• U kunt last krijgen van verkoudheid, keelontsteking, hoofdpijn en rode huid, pijn of jeuk rond de plaats van de injectie.
• U mag tijdens en tot 21 weken na de behandeling niet zwanger worden. Het is niet zeker of dit medicijn veilig is voor zwangere vrouwen. Overleg met uw arts over betrouwbare anticonceptie.
• Geeft u borstvoeding? Of wilt u borstvoeding geven? Vraag aan uw arts of u dit medicijn mag gebruiken. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk voor de baby is.

Werking

Psoriasis

Risankizumab wordt gebruikt bij de huidziekte psoriasis en bij artritis psoriatica. Dit is een vorm van psoriasis waarbij ook gewrichtsontstekingen voorkomen.

Verschijnsel
Bij psoriasis is de huid ontstoken en schilferig. Ook jeukt de huid vaak. De klachten verschillen sterk. Perioden met weinig klachten wisselen zich af met perioden met heftige verschijnselen. De ernst van de ziekte verschilt van 1 tot 2 kleine plekjes tot uitgebreide schilfering van de huid. Vaak komen de verschijnselen ook voor op de nagels.

Oorzaak
Het is onbekend wat de oorzaak is van psoriasis. Men vermoedt dat psoriasis een auto-immuunziekte is. Dat betekent dat het afweersysteem de eigen lichaamscellen aanvalt, in dit geval van de huid en gewrichten.

Ongeveer 1 op de 20 psoriasispatiënten krijgt ook last van ontstoken gewrichten. Deze vorm van psoriasis wordt artritis psoriatica genoemd. De gewrichten zijn dan pijnlijk, warm en gezwollen.

Behandeling psoriasis
Bij psoriasis schrijven artsen eerst een medicijn voor op de huid voor dat de ontsteking en schilfering vermindert. Bijvoorbeeld bijnierschorshormonen (corticosteroïden) of calcitriol. Als deze onvoldoende helpen, zal uw arts lichttherapie (PUVA), ciclosporine of methotrexaat voorschrijven. Als deze ook niet helpen en als uw psoriasis ernstig is, kan uw arts risankizumab voorschrijven.

Behandeling artritis psoriatica

Bij artritis psoriatica schrijft de arts in het begin pijnstillers en ontstekingsremmers van het NSAID-type voor. Zoals diclofenac of naproxen. Als dit onvoldoende werkt, zal de arts een DMARD voorschrijven. DMARD staat voor Disease Modifying Antirheumatic Drug. Dit zijn medicijnen die de schade aan de gewrichten door ontsteking kunnen afremmen.

Risankizumab is meestal pas geschikt als andere DMARD's onvoldoende werken. Het wordt alleen of samen met methotrexaat gegeven.

Werking en effect
Risankizumab remt in het lichaam het effect van sommige eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals bij psoriasis. Ze verergeren de ontsteking, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken.

Net als de andere DMARD's werkt risankizumab niet meteen. Meestal merkt u binnen paar weken dat de schilfering, jeuk en ontstoken huid minder worden.

Ziekte van Crohn

Verschijnselen
Bij de ziekte van Crohn zijn delen van de darm ontstoken. De ontsteking veroorzaakt buikpijn, koorts, diarree, moeheid en gewichtsverlies. Periodes met weinig klachten worden afgewisseld met periodes waarin de ziekte opvlamt.

Oorzaak
De precieze oorzaak van de ziekte van Crohn is niet bekend. Waarschijnlijk is het afweersysteem in de war en valt deze goede bacteriën in de darm aan. Hierdoor ontstaat een ontsteking die de darmen verder beschadigt.

De ontsteking dringt diep door tot de spierlagen van de darmen. Meestal is het laatste deel van de dunne darm en het eerste deel van de dikke darm aangedaan. Door de chronische ontsteking ontstaan verdikkingen in de darm, waar de poep moeilijk langs kan. Ook ontstaan verbindingsbuisjes (fistels) van de darm naar andere organen. Zoals de blaas, de vagina en tussen delen van de darm onderling.

Behandeling
De behandeling is erop gericht om de pijn en ontsteking te remmen. En verdikkingen en fistels in de darmen te voorkomen. De arts zal in het begin meestal 5-ASA-medicijnen voorschrijven, zoals mesalazine of sulfasalazine. In tweede instantie schrijven artsen bijnierschorshormonen (corticosteroïden) voor in klysma's of als tabletten om in te nemen. Als deze medicijnen niet voldoende helpen kan uw arts arts medicijnen voorschrijven die werken op immuun-eiwitten, zoals infliximab.

Uw arts kan risankizumab voorschrijven als andere medicijnen niet goed genoeg werken. Of als u ze niet kunt gebruiken.

Werking en effect
Risankizumab remt in het lichaam het effect van bepaalde eiwitten, de interleukines. Deze eiwitten ontstaan bij ontstekingen zoals bij de ziekte van Crohn. Ze verergeren de ontsteking, waardoor weer nieuwe interleukines vrijkomen. Door de interleukines te remmen wordt dit proces doorbroken.

Net als de andere DMARD's werkt risankizumab niet meteen. Uw klachten, zoals buikpijn en diarree, nemen meestal binnen een paar weken af.

Bijwerkingen

Soms (bij 10 tot 30 op de 100 mensen)

• Ontsteking van bovenste luchtwegen. U kunt last krijgen van verkoudheid, keelpijn, loopneus, voorhoofdsholte- of bijholteontsteking.

  Dat komt omdat risankizumab uw lichaamseigen afweer remt. Raadpleeg uw arts als u hier veel last van hebt.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

• Hoofdpijn

• Jeuk, huiduitslag, eczeem of zeer zelden netelroos

• Moe zijn

• Schimmelinfectie

• Roodheid en zeer zelden pijn op plaats van injectie

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

• Ontsteking van de haarzakjes

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Gebruik

Kijk voor de juiste dosering altijd op het etiket van de apotheek of in de bijsluiter.

Hoe?
Infuus: u krijgt het medicijn in het ziekenhuis. Het infuus duurt minimaal een uur. Bij een hogere dosering kan dit minimaal 2 uur zijn.
Injectie vlak onder de huid: u krijgt de injectie in uw buik of bovenbeen.
In het algemeen worden de injecties in het ziekenhuis, de polikliniek of door de wijkverpleegkundige gegeven. Soms heeft u geleerd uzelf te injecteren.

Injectie zelf gebruiken

• Lees voor gebruik de gebruikershandleiding in de verpakking.
• Ga voorzichtig met de spuit of pen om. U mag de spuit of pen niet krachtig schudden. Door het schudden werkt dit medicijn niet meer.
• Bewaar de spuiten of pennen in de koelkast (niet in het vriesvak).
• Gebuikt u de pen? Haal deze 30 tot 90 minuten voor de injectie uit de koelkast.
• Gebruikt u de spuit? Haal deze 15 tot 30 minuten voor de injectie uit de koelkast.
• Dit zodat de vloeistof wat kan opwarmen. Dan is de injectie minder pijnlijk. Dit is de enige manier waarop u de injectie op kamertemperatuur mag brengen. Verwarm de injectie NIET in uw hand of met de magnetron, dan werkt het medicijn minder goed.
• Gebruik de injectie alleen als de vloeistof helder is. De vloeistof mag niet troebel zijn en er mogen geen deeltjes in de vloeistof zitten.

Wanneer?
Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa: na het eerste infuus krijgt u 4 weken later het tweede infuus. Vervolgens 4 weken later het derde. Daarna kunt u overschakelen op de injectie onder de huid. Deze krijgt u elke 8 weken
Psoriasis en artritis psoriatica: Na de eerste injectie volgt na 4 weken een tweede. Daarna krijgt u elke 12 weken een injectie.

Hoelang?
Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa: binnen 24 weken moet duidelijk te voelen zijn dat het medicijn werkt.
Psoriasis en artritis psoriatica: binnen 16 weken moet duidelijk te voelen zijn dat het medicijn werkt.

Voelt u binnen deze tijd geen verbetering? Dan heeft het geen zin om dit medicijn verder te gebruiken. Overleg met uw arts. Misschien is een ander medicijn geschikter voor u.

Vergeten

Bent u de afspraak voor het infuus of de injectie vergeten? Neem dan contact op met uw arts of verpleegkundige om een nieuwe afspraak te maken.

Injecteert u zelf en bent u de injectie vergeten? Neem contact op met uw arts om af te spreken wanneer u de volgende dosis moet spuiten.

Verboden

Ja, dat kan. U mag autorijden, en u mag eten en drinken zoals u normaal doet.

Wisselwerking

Dit medicijn heeft wisselwerkingen met andere medicijnen. In de tekst hieronder staan alleen de werkzame stoffen van deze medicijnen, dus niet de merknamen. Of uw medicijn een van die werkzame stoffen bevat, kunt u nagaan in uw bijsluiter onder het kopje 'samenstelling'.

De belangrijkste wisselwerkingen met dit medicijn zijn de volgende.

• Het medicijn dat de afweer helpt immunocyanine. Door risankizumab werkt dit medicijn minder goed. Gebruik daarom deze medicijnen niet tegelijk. Overleg met uw arts.
• Vaccins. Overleg met uw arts als u een vaccinatie krijgt. Sommige vaccins mag u niet gebruiken, omdat risankizumab ervoor zorgt dat deze vaccins minder goed werken. Ook verhoogt risankizumab de kans op bijwerkingen van deze vaccins. Voorbeelden van deze vaccins zijn: de bof-mazelen-rodehondvaccin (BMR), gelekoortsvaccin, rotavirusvaccin en BCG-vaccin.
• Bij andere vaccins moet u soms een extra vaccinatie krijgen of moet uw bloed onderzocht worden om te kijken of het vaccin goed heeft gewerkt. Voorbeelden van deze vaccins zijn: influenzavaccin (griepprik), tetanusvaccin, vaccin tegen baarmoederhalskanker en hepatitis A en B vaccin.
• Sommige medicijnen tegen kanker. Vraag aan uw apotheker om welke medicijnen dit gaat. De werking of bijwerkingen van deze medicijnen kunnen veranderen. Overleg hierover met uw arts.

Twijfelt u eraan of een van de bovenstaande wisselwerkingen voor u van belang is? Neem dan contact op met uw apotheker of arts.

Zwangerschap

Zwangerschap
Overleg met uw arts. U kunt dit medicijn beter NIET gebruiken als u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Over het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend.

Gebruik daarom tijdens het gebruik en tot en met 21 weken na de laatste injectie betrouwbare anticonceptiemiddelen. Bijvoorbeeld de pil en condooms. Anticonceptiemiddelen zorgen ervoor dat u niet zwanger wordt.

Meld het in elk geval aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Zo mogelijk kunt u (tijdelijk) overstappen op een ander medicijn.

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts of apotheker. Het is niet bekend of dit medicijn in de moedermelk terechtkomt en of het schadelijk voor de baby is. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Stoppen

Als u stopt met dit medicijn, kunnen de klachten weer terugkomen. Overleg met uw arts als u wilt stoppen.

Handelsinformatie

Ja, u heeft een recept nodig.

Risankizumab is sinds 2019 internationaal op de markt. Het is te krijgen in injecties en als infuus onder de merknaam Skyrizi.

Disclaimer

Deze tekst is opgesteld door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Deze tekst is gebaseerd op de bijsluiter van het beschreven medicijn en op andere, wetenschappelijke bronnen. Zoals medische richtlijnen, standaarden en literatuur. Bent u benieuwd hoe het apotheek.nl-team dit doet? Bekijk dan de video. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst. De officiële bijsluiter van dit medicijn vindt u bij het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen op: www.cbg-meb.nl.